نفس در قرآن

نفس در قرآن

نفس به هر دو معني در قرآن مجيد اطلاق شده است: در مورد «روح» می­فرماید: {اللَّهُ يَتَوَفَّى الأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِهَا}:[۱] خداوند ارواح را به هنگام مرگ مي­گيرد. و در مورد «جسم» چنین آمده است: {قَالَ رَبِّ إِنِّي قَتَلْتُ مِنْهُمْ نَفْسًا فَأَخَافُ أَنْ يَقْتُلُونِي}:[۲] موسى گفت پروردگارا من يكي از آن‌ها (از فرعونيان) را كشته‌ام مي­ترسم مرا به قتل برسانند.

مناسب است در اين­جا هر دو (جسم و روح) را شامل شود؛ چرا كه شگفتي­هاي قدرت خداوند شامل جسم و روح است، و اختصاص به يكي از اين دو ندارد. جالب اين­كه نفس در اين­جا نكره آمده كه مي­تواند اشاره به «عظمت و اهميت نفس آدمي» باشد؛ عظمتی مافوق تصور و آمیخته با ابهام که آن را به­صورت یک موجود ناشناخته معرفی می­کند؛ همان­گونه که بعضی از بزرگ‌ترین دانشمندان امروز از انسان به موجود ناشناخته تعبیر می‌کنند.[۳] امام علي مي­فرمايد:

اتـزعـم أنك جـرم صغيـر             و فيك انطوى العالم الأكبر

آیا می‌پنداری که تو جرم کوچکی هستی [در حالی که] در تو عالمی بزرگ نهفته است.

و در كنزالعرفان آمده: مقصود از نفس شايد «نفس كلّي» باشد كه شامل گردد تمام نفوس از نفوس ملائكه و نفوس حيوانات، نفوس جن و بشر، شايد مقصود فقط نفوس آدميان باشد. استحكام وجود نفس ناطقه، تعادل قواي نفساني و جسماني وي است و تسويه آن اشاره به توازن اعضای جسماني او است و نيز اشاره به شرافت و فضيلت نفس ناطقه انساني دارد، که از عالم ما فوق الطبيعه و عالم مجردات براي تعمير عالم طبيعت فرود آمده.

و نيز شايد اشاره به ­مراتب و درجات نفس دارد، از «نفس اماره» كه در وصف آن از قول حضرت یوسف آمده است:

{إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَه بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي}.[۴]

زيرا نفس طغيانگر به شدّت به بدى فرمان می‌دهد مگر آن‌كه پروردگارم رحم كند.

و «نفس ملهمه» در همین سوره مورد بحث:

{فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا}.[۵]

­و «نفس لوّامه» كه خداوند به آن سوگند ياد نموده:

{لَا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيَامَه وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَه}.[۶]

به روز قيامت سوگند مى‏خورم، و به نَفْس سرزنش‏گر قسم مى‏خورم

و نيز آن مرتبه كمال نفس «نفس مطمئنه» است كه مورد خطاب مهرآميز مبدا و مربي خود گشته و به خطاب:

{يَا­ أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّه ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَه مَرْضِيَّه فَادْخُلِي فِي عِبَادِي و َادْخُلِي جَنَّتِي}.[۷]

اي نفس مطمئنه! به سوي پروردگارت در حالي كه از او خشنودي و او هم از تو خوشنود است، باز گرد.

دعا: خدایا دل ما به نور ایمان و علم قرآن منور بفرما.

[۱]. سوره زمر، آیه ۴۲٫

[۲]. سوره قصص، آیه ۳۳٫

[۳]. تفسیر نمونه، ج۲۷، سوره شمس.

[۴]. سوره یوسف، آیه ۵۲٫

[۵]. سوره شمس، آیه ۸ و۹ و۱۰٫

[۶]. سوره قيامت، آیه ۱ و۲٫

[۷]. سوره فجر، آيات ۲۸ و ۲۹٫

همچنین ببینید

زندگی طیب چیست وراه رسیدن به حیات طیبه

زندگی طیب چیست؟ در معنای حیات طیبه و زندگی پاکیزه نظرات گوناگونی بیان شده و …

همراه با سوره ی شمس وتجلیه

تجلیه و حالا قابلیت تجلی را می‌یابند و آن روشن شدن قلب به نور معرفت …

نکته‌ای مهم در اهمیت تزکیه

نکته‌ای مهم در اهمیت تزکیه «تزکیه نفس» یعنی رشد دادن آن به خیر و برکات …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *