ضرورت تزکیه نفس:
حال که امراض و رذایل نفس دانسته شد پس سزاوار است که عاقل، به ضرورت تزکیه نفس واقف، و به آن اقدام کند، و خود را از امراض نفسی نجات دهد تا با آرامش از نعمتهای خدادادی بهره مند گردد.و از ضرورت تزکیه این که، چون کارهای خوب و بد در اثر تکرار به عادت تبدیل می شود، تا جائی که انسان فرشته خوی یا شیطان صفت می گردد.
حضرت امیرالمؤمنین(ع) چنین بر انسان نهیب می زند که:«ای اسیران نفس! بس کنید!…ای مردم خودتان به اصلاح نفستان بپردازید و نفس را از عادت هایی که به آن حرص دارد باز گردانید!
چون روح آدمی مانند آیینهء شفافی است که می تواند جلوه گاه صفات الهی باشد، و گناه صفحه دل را تیره و تار می سازد و اگر انسان به نفس خود توجه نکند و خود را فراموش کند، ضرر و خسارت می کند.
تا جائی که می فرماید: «الذین خسروا انفسهم.» آنان که نفس خود را خسارت کردند….
اقسام تزکیه : همه معانی تزکیه به یک ریشه بر می گردد، و آن برطرف کردن عیوب نفسانی مانند: حسد، کبر، غفلت، خود خواهی، و آراستن به فضایل انسانی نظیر عبودیت، صبر، حلم و ایثار است.
علامه طباطبائی می فرماید: «تزکیه، تطهیر است و آن پاک کردن آلودگی ها در سه جهت است.
۱ـ برطرف کردن عقاید و افکار فاسد و باطل، مثل کفر و شرک؛
۲ـ برطرف کردن و زدودن خصلت های پست و رذایل؛ مانند کبر و بخل؛
۳ـ از بین بردن اعمال و کردارهای شنیع و پست.مثل قتل و زنا و میخوارگی
قدم اول: قدم اول خودسازی «تقوا» است؛ انسان در مقابل گناه باید مقاومت نموده و اگر آلودگی پیش آمد، آن را پاک کند.
قدم دوم:قدم دوم در خودسازی تزکیه است؛ تزکیه پس از تزکیه اعتقادی در زندگی نقش مهمی دارد و از آنجا که نفس رحمانی منبع پاکی، و نفس شیطانی سرچشمه مفاسد است، و اعمال برونی از روی انگیزه های درونی سرچشمه می گیرد،انسانی که در جمع آوری مال حرص دارد در واقع دچار بیماری روانی است، همچنین اگر حسادت بورزد و یا دروغ بگوید، بیماردل است و باید آنرا اصلاح نماید. زیرا در قیامت تنها دل سالم است که به کار می آید.