حجت ظاهر و حجت باطن
خداوند از دو طريق حجت را بر انسان تمام کرده است:
۱٫ «حجت عقل» که حجت باطني ناميده ميشود.
۲٫ «حجت وحي» که به آن، حجت ظاهري گفته ميشود و پيامبران در رديف اين حجت براي هدايت انسانها قرار دارند.
بايد گفت: همانگونه که در قرآن آمده است، ناديده گرفتن حجت الاهي از سوي انسان، کيفري بسيار سخت و گران براي او در پي خواهد داشت:
«مَّنِ اهْتَدَي فَإِنَّمَا يَهْتَدي لِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا وَلاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَي وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّي نَبْعَثَ رَسُولاً»؛ هر كس هدايت يافت، فقط به سود خودش هدايت مييابد و هر كس گمراه شد، فقط به زيان خودش گمراه ميشود.
و هيچ بردارنده بار گناهي بار گناه ديگري را به دوش خود بر نميدارد و ما بدون اينكه پيامبري را [براي هدايت و اتمام حجت به سوي مردم] بفرستيم، عذاب كنند [آنان] نبوديم.
پيامبر؛ حجت خدا برخلق
انسانها زمانيکه پيامبران آمدند و راه درست را نشان داند، اگر از آنها تبعيت نکنند، مستحق عذاب خواهند شد؛ در غير اين صورت، با تمام نشدن حجت بر انسانها، علاوه بر اينکه عذاب کردن انسان ظلم به شمار ميرود، انسانها نيز حق اعتراض داشتند