زمزمه عـرفان مطالب تربيتي، عرفاني و اخلاقي و كتاب‌هاي سركار خانم طاهره سادات زرگرمرادي
گمراهي چيست؟
گمراهي دو نوع است: آشکار و پنهان. گمراهي آشکار، همان‌طور که از نامش پيداست، واضح و روشن است؛ اما در گمراهي پنهان، کسي از گمراهي شخص مطلع نيست.
در زمان رسول مردم چنان در گمراهي به سر مي‌بردند که قرآن از گمراهي آنان با ويژگي آشکار ياد مي‌کند. براي روشن شدن گمراهي مردم آن زمان جزيرةالعرب، کافي است به کتب تاريخي سر بزنيم.
مردم آن زمان، نه تنها بت‌ها را مي‌پرستيدند، بلکه بعضي از آنها مقداري خرما را جمع‌آوري مي‌کردند، آنها را روي هم انباشته و به صورت مجسمه در مي‌آوردند و سپس آن را عبادت مي‌کردند! و چون گرسنگي بر آنها غالب مي‌شد، آن خداي خرمايي را مي‌خوردند! وقتي به آنها اعتراض مي‌شد که اين ساخته‌هاي دست شما نمي‌توانند خدا باشند، پاسخ مي‌دادند که اين بت‌ها ما را به خدا نزديک مي‌کنند!
آنها گمراه بودند و گمراهي‌شان آشکار بود. به همين سبب، خداوند از بين نعمت‌هاي فراواني که به انسان‌ها عنايت کرده، براي نعمت پيامبران بر مؤمنين منت مي‌نهد.
«لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَي الْمُؤمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولاً مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِي ضَلالٍ مُّبِينٍ»؛ به‌يقين، خدا بر مؤمنان منّت نهاد كه در ميان آنان پيامبري از خودشان برانگيخت كه آيات او را بر آنان مي‌خواند و [ از آلودگي‌هاي فكري و روحي ] پاكشان مي‌كند، و كتاب و حكمت به آنان مي‌آموزد و به راستي كه آنان پيش از آن در گمراهي آشكاري بودند.
در اين آيه نيز، پس از بيان منت خدا بر مؤمنين، به سبب مبعوث شدن پيامبري از ميان خودشان، همان هدف آيه نخست را ذکر مي‌کند. هدف در دو آيه مذکور اين‌چنين است: «يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ»؛ تا آيات او را بر آنان بخواند و آنها را [ از آلودگي‌هاي فكري و روحي ] پاك كند و به آنان كتاب و حكمت بياموزد.
در آية «كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولاً مِّنكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُم مَّا لَمْ تَكُونُواْ تَعْلَمُونَ»؛ در ميان شما رسولي از خودتان فرستاديم كه همواره آيات ما را بر شما مي‌خواند، و شما را [از هر نوع آلودگي ظاهري و باطني] پاك مي‌كند و كتاب و حكمت به شما مي‌آموزد، و آن‌چه را نمي‌دانستيد به شما تعليم مي‌دهد.
مخاطب خود انسان‌ها هستند که به آنها مي‌فرمايد: در ميانتان رسولاني از بين خودتان فرستاديم تا آيات ما را بر شما بخوانند و شما را تزکيه کرده و کتاب و حکمت بياموزند و آن‌چه را که نمي‌دانستيد به شما آموزش دهند.
در مقايسه اين سه آيه مي‌بينيم که نقاط مشترک در آنها به صورت زير است:
۱٫ تلاوت آيات؛
۲٫ تزکيه؛
۳٫ آموزش کتاب و حکمت.
دقت کنيم: در آخرين آيه يک مورد اضافه نيز بيان شده و آن آموزش مسايلي به انسان‌ها توسط پيامبران است که فقط مي‌تواند از طريق وحي باشد و غير از وحي هيچ‌کس از آنها آگاه نيست.
اعجاز قرآن کريم و معجزه حضرت رسول اين بود که علوم و حکمت‌هايي را بيان کردند که تا قبل از آن هيچ بشري از آنها آگاهي نداشت و نکته اين‌جاست پيامبري که اين کتاب با عظمت را آورد، در نزد هيچ‌کس درس نخوانده بود!
«رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولاً مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنتَ العَزِيزُ الحَكِيمُ»؛ پروردگارا! در ميان آنان پيامبري از خودشان برانگيز، كه آيات تو را بر آنان بخواند، و آنها را كتاب و حكمت بياموزد، و [از آلودگي‌هاي ظاهري و باطني] پاكشان كند؛ زيرا تو تواناي شكست ناپذير و حكيمي.
از آن‌جا که حضرت ابراهيم، ذريه خود و مردم و بندگان خدا را دوست دارد، در حق آنها اين‌چنين دعا مي‌کند: «خدايا! از بين اين مردم رسولي را برايشان مبعوث کن که آيات تو را برايشان بخواند و آنها را کتاب و حکمت بياموزد و آنها را تزکيه کند. همانا تو عزيز و حکيم هستي.»
اين دعاي بسيار بزرگي است و حضرت ابراهيم از اهميت اين موضوع آگاهي کامل دارد. از اين‌رو، جمله پاياني دعا را به اين منظور بيان مي‌کند که خداوند قادر است اين دعاي باعظمت را مستجاب گرداند.
چهار آيه مذکور اين حقيقت را بيان مي‌کنند که يکي از اهداف اصلي بعثت پيامبران، تزکيه نفوس و تربيت انسان‌هاست تا آنها به کمال برسند و به اخلاق و احکام حسنه مزين شوند؛ زيرا هدف از خلقت انسان، رسيدن او به مقام خليفةاللهي است.
پس کساني که مي‌خواهند به تعليم علم الاهي بپردازند و لقب «مبلِّغ» را دريافت کنند، بايد هدف پيامبران را بيش از همه تحقق بخشند. زيرا اگر انساني به کمال نرسيده باشد، توانايي کمک کردن به ديگران را نخواهد داشت؛ چرا که: «فاقدالشيء لايعطي»؛ کسي که چيزي را ندارد، نمي‌تواند آن را عطا کند.
انسان «مُبَلِّغي» که به رذائل اخلاقي چون غضب و شهوت و حب دنيا متبلد باشد، چگونه مي‌تواند به ديگران درس اخلاق دهد و آنها را تزکيه کند؟!
پس هر کسي تزکيه کند و قرآن را با تأمل بخواند، مفهوم بيش‌تر و عميق‌تري را از آيات الاهي کسب مي‌کند.