نگاهی به تاریخچه اعتکاف

نیم نگاهی به تاریخچه اعتکاف:
اعتكاف، مخصوص دین اسلام نیست، بلكه در ادیان الهى دیگر نیز وجود داشته و در اسلام استمرار یافته است، گرچه ممكن است در شرع مقدس اسلام پاره اى از خصوصیات و احكام و شرایط آن تغییر یافته باشد.
مراسم اعتكاف، به زمان حضرت ابراهیم علیه السلام بر مى گردد و بعد از او در بعضى از شریعت ها و در زندگى برخى از صالحان به چشم مى خورد. از جمله زكریا (علیه السلام) و حضرت مریم(سلام  الله علیها) آن گاه كه به افتخار ملاقات با فرشته الهى نائل آمد، از مردم فاصله گرفت و در خلوت به سر برد تا در مكانى خالى و فارغ از هرگونه دغدغه، به راز و نیاز با خداى خود بپردازد و چیزى او را از یاد محبوب، غافل نكند. به همین جهت طرف شرق بیت المقدّس را كه شاید محلّى آرام تر و یا از نظر تابش آفتاب پاك تر و مناسب تر بود، برگزید.
مرحوم علاّمه طباطبایى قدس سره در المیزان می نویسد: «هدف حضرت مریم (سلام  الله علیها) از دورى نمودن از مردم، بریدن از آنان و روى آوردن به سنّت اعتكاف بوده است».
درباره حدود و شرایط این عبادت در ادیان دیگر اطلاعات قابل توجهى در اختیار ما نیست.
ولی برخى از روایات اهل سنت نیز نشان مى دهد كه در دوران جاهلیت هم عملى عبادى به عنوان اعتكاف در میان مردم رایج بوده است.
با ظهور دین اسلام این امر، شكل تازه اى به خود گرفت و در میان مسلمانان به عنوان یك عبادت مستحب با آداب و شرایط خاص، رایج شد. اعتكاف عبادتى است كه استحباب و فضیلت فراوان دارد و صفاى خاصى به روح و جان مى بخشد. پیامبر أعظم- صلى الله علیه وآله وسلّم- همه ساله در ماه رمضان- به ویژه دهه آخر آن- اعتكاف مى كرد.
امام صادق (علیه السلام)درباره سیره جد مطهرش می فرماید:
« كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلّى اللّه عليه و آله و سلّم إِذَا كَانَ الْعَشْرُ الْأَوَاخِرُ اعْتَكَفَ فِي الْمَسْجِدِ وَ ضُرِبَتْ لَهُ قُبَّةٌ مِنْ شَعْرٍ وَ شَمَّرَ الْمِئْزَرَ وَ طَوَى فِرَاشَهُ وَ قَالَ بَعْضُهُمْ وَ اعْتَزَلَ النِّسَاءَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَمَّا اعْتِزَالُ النِّسَاءِ فَلَا.
كَانَتْ بَدْرٌ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فَلَمْ يَعْتَكِفْ رَسُولُ اللَّهِ صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فَلَمَّا أَنْ كَانَ مِنْ قَابِلٍ اعْتَكَفَ عَشْرَيْنِ عَشْراً لِعَامِهِ وَ عَشْراً قَضَاءً لِمَا فَاتَهُ.»
«رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، ده روز آخر ماه مبارک رمضان، در مسجد معتکف می شد و مؤمنان برای آن حضرت خیمه ای بر پا می کردند. پیامبر اکرم در این ده روز، بستر خویش را جمع کرده و به اعتکاف مشغول می شد. از آنجا که جنگ بدر در ماه مبارک رمضان اتفاق افتاد و پیامبر گرامی اسلام، موفق به اعتکاف در آن سال نشد، در سال بعد به جای ده روز، بیست روز معتکف شده و اعتکاف سال قبل را که از دست داده بود، قضا کرد. » و همیشه مى فرمود:
« اعْتِكَافُ  عَشْرٍ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ یعْدِلُ حَجَّتَینِ وَ عُمْرَتَین »
«ده روز اعتكاف در ماه رمضان، برابر با دو حج و دو عمره است».
از زمانى كه پیامبر أعظم  صلى الله علیه وآله وسلّم اعتكاف را به مسلمانان آموزش داد، این سنت معنوی اسلامى در میان مسلمانان رواج یافت. در حال حاضر مراسم اعتكاف در دهه آخر ماه مبارك رمضان در بسیارى از كشورهاى اسلامى از جمله عربستان(مكه) باشكوه خاصى برگزار مى شود. هر  سال انبوه عظیم مسلمانان كه بخش عمده از آنان را جوانان تشكیل مى دهند، از سراسر جهان به سوى مسجدالحرام مى شتابند و در جوار خانه خدا معتكف مى شوند و حتى بسیارى از زائران خانه خدا به منظور دست یابى به فضیلت اعتكاف در دهه سوّم ماه مبارک رمضان، این ایام پربركت را براى انجام عمره مفرده برمى گزینند.
شبیه این مراسم در مسجدالنبى و در كنار مرقد مطهر پیامبر رحمت  صلى الله علیه وآله وسلّم نیز برگزار مى گردد. در عراق نیز سال هاى متمادى، مسجد كوفه محل برپایى مراسم اعتكاف در دهه پایانی ماه مبارک رمضان بوده است. خیل عظیم شیعیان و پیروان مكتب اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) در این مسجد مقدس، معتكف مى شده اند و بسیارى از عالمان بزرگ شیعه نیز همراه با مردم در این مراسم شركت مى كرده اند. بر اساس شواهد و قرائن می توان گفت که یکی از عمده ترین علل برگزاری اعتکاف در دهه آخر ماه مبارک رمضان شاید درک و احیاء لیلة القدر بوده است.