مانع سوم در راه تکامل انسان

مانع سوم
شيطان است که به وسوسه کردن انسان مي‌پردازد و با شيوه‌هاي بسيار ظريفي، او را از راه خدا دور مي‌کند. گاه از طريق گناه کردن وي را به انحراف مي‌کشاند و گاهي از طريق دين‌داري. به عبارت‌ديگر، گاهي شيطان با وسوسه کردن سبب مي‌شود که شخص براي انجام يک عمل عبادي مانند نماز خواندن، چند مرتبه وضو بگيرد و هر بار به وضويي که گرفته است شک کند، و يا با وسوسه کردن سبب مي‌شود که او اعمال عبادي‌اش را براي تظاهر و ريا انجام دهد.
در واقع، شيطان از طريق وسوسه، رذائل اخلاقي را که در وجود ما است تحريک مي‌کند و باعث گناه مي‌شود. انسان بايد به شدت از نفس خود مراقبت و از بيمار شدن آن جلوگيري کند و يا در صورت وجود بيماري روحي، در ازاله آن بکوشد؛ وگرنه راه بسيار دشواري را در پيش خواهد داشت. خداوند در اين زمينه مي‌فرمايد:
«إِنَّا جَعَلْنَا فِي أَعْنَاقِهِمْ أَغْلاَلاً فَهِيَ إِلَي الأَذْقَانِ فَهُم مُّقْمَحُونَ»؛ بي‌ترديد، ما غل‌هايي بر گردنشان نهاده‌ايم كه تا چانه‌هايشان قرار دارد؛ به طوري كه سرهايشان بالا مانده است.
زماني که بر گردن انسان طوق قرار مي‌دهند و آن را مي‌بندند، ديگر قادر نخواهد بود که گردنش را حرکت دهد و زير پاي خود را بنگرد. و اين طوق‌ها همان رذائل اخلاقي هستند.
هر رذيله‌اي‌، سبب‌گناهان بسياري خواهد شد. براي مثال، زوج جواني را در نظر بگيريد که هر دو مبتلا به رذيله خودخواهي باشند و هر کدام مي‌خواهد حرف خود را به کرسي بنشاند؛ از اين‌رو دچار مشکلات بس فراواني خواهند شد و هيچ‌گاه به تفاهم نخواهند رسيد.
شخص خودخواه همين‌که با کسي کوچک‌ترين اختلافي پيدا کند، تمام خوبي‌هاي او را فراموش مي‌کند و فقط همين اختلاف را مي‌بيند؛ چرا که دوست ندارد آراي ديگران را برخلاف نظر خود بشنود. شخصي که از همسر خويش بسيار تعريف مي‌کند و حتي کار‌هاي خوبي را که وي انجام نداده است به او نسبت مي‌دهد، همين‌که کوچک‌ترين اختلافي رخ دهد، آن‌چنان از او بدگويي مي‌کند که حتي عمل بدي را هم که انجام نداده به وي نسبت مي‌دهد.