نزاع در مملکت بدن

نزاع در مملکت بدن
در مملکت بدن، اين وزيران هستند که با هم مي‌جنگند. جنگ اصلي ميان سه قوه غضب، وهم و شهوت عليه «عقل» است.
به عبارت ديگر، سه قوه غضب، وهم و شهوت، نه تنها با هم‌ديگر نمي‌جنگند؛ بلکه هم‌ديگر را تقويت مي‌کنند، اما همين‌که عقل بخواهد پا درمياني کند، با او مي‌جنگند و جنگ اين‌ها بر سر تصرف «روح» است، يعني هر کدام مي‌خواهد تأثير بيش‌تري بر روح بگذارد. زماني که غضب تحريک شود، عقل دخالت مي‌کند و به غضب مي‌گويد که حدود تو تا همين اندازه است و نبايد از آن تجاوز کني. در وقت عصباني شدن نيز غضب دوست دارد که انسان پا را فراتر گذارد و به زد و خورد بپردازد.
عقل به شهوت مي‌گويد که طبيعت تو خوردن، خوابيدن، ازدواج و حب مال و… است؛ اما بايد به همه اين‌ها در محدوده خاصي رسيدگي کني و نبايد از حد خود تجاوز کني. اما شهوت دوست ندارد که به سخنان عقل گوش فرا دهد؛ بلکه هميشه زياده‌طلب است. در اين‌جاست که بين عقل و شهوت درگيري صورت مي‌گيرد و اگر در اين نزاع عقل برنده شود، قواي شهواني معتدل مي‌گردد.
يعني، انسان در حد متعادل ‌خورد و ‌خواب و امور مادي و ساير نياز‌هاي خود را برطرف مي‌کند. اما وقتي شهوت بر عقل غالب شود، از قوه وهم کمک مي‌گيرد و عقل را به آن‌چه مي‌خواهد قانع مي‌کند. يعني، به عقل مي‌گويد: سخن تو صحيح است؛ اما من آينده‌اي دارم که بايد آن را تأمين کنم، و آن‌قدر بر حرف خود پافشاري مي‌کند تا عقل را قانع سازد. يعني در اين حالت عقل را ضعيف مي‌کند و عقل، قدرت لازم براي تأثيرگذاري بر ساير قوا را از دست مي‌دهد.
براي مثال، اگر کسي در حق انسان بدي کرد، عقل مي‌گويد: او ناداني کرده، از او درگذر. اما غضب مي‌گويد: تو نبايد ساکت و آرام دست روي دست بگذاري، بلکه بايد حق خود را از او بگيري و آن‌قدر بر خواسته‌اش پافشاري مي‌کند که انسان رفته رفته به اين امر راضي مي‌شود و از طرف مقابل کينه به دل مي‌گيرد و منتظر فرصتي براي انتقام خواهد بود. البته اين مبارزه آسان نيست؛ زيرا بعضي مردم کم لطفي مي‌کنند.
هرکس به طريقي دل ما مي‌شکند بيگانه جدا دوست جدا مي‌شکند
بيگانه اگر مي‌شکند حرفي نيست من در عجبم دوست چرا مي‌شکند
اگر انسان بخواهد با برخي مردم مثل خودشان رفتار کند، خودش بيش‌تر اذيت مي‌شود؛ بنابراين عقل سليم حکم مي‌کند براي آرامش خودت هم که شده، بايد سعه صدر داشته باشي.
به قول معلم اخلاق، شهيددستغيب: اگر کسي به تو گفت يکي بگويي صد تا جوابت مي‌دهم، به او بگو من اگر صدتا بگويي يکي هم جوابت نمي‌دهم.