نخستین فراز شرح دعای عرفه/ادب دعا

فرازهایی از دعای عرفه
قسمت أولاَ

الْحَمْدُ لله الَّذى لَیْسَ لِقَضآئِهِ دافِعٌ وَلا لِعَطائِهِ مانِعٌ وَلا کَصُنْعِه ِ صُنْعُ صانِع

ستایش خاص خدایى است که نیست براى قضا و حکمش جلوگیرى و نه براى عطا و بخشش مانعى و نه مانند ساخته اش ساخته هیچ سازنده اى

وَهُوَ الْجَوادُ الْواسِعُ فَطَرَ اَجْناسَ الْبَدائِعِ واَتْقَنَ بِحِکْمَتِهِ الصَّنائِع

و او است بخشنده وسعت ده که آفرید انواع گوناگون پدیده ها را و بـه حکمت خویش محکم ساخت مصنوعات را

لا تَخْفى عَلَیْهِ الطَّلایِـعُ وَلا تَضیعُ عِنْدَهُ الْوَدائِعُ

طلایه ها(ى عالم وجود) بر او مخفى نیست و امانتها در نزد او ضایع نشود

جازى کُلِّ صانِعٍ وَرائِشُ کُلِّ قانعٍ وَراحِمُ کُلِّ ضارِعٍ وَمُنْزِلُ الْمَنافِعِ وَالْکِتابِ الْجامِعِ بِالنُّورِ السّاطِعِ

پـاداش دهـنـده عمل هر سازندهو سامان دهنده زندگى هر قناعت پیشه و مهربان نسبت به هر نالان ،فرو فرستنده هـر سـود و بهره و آن کتاب جامع که فرستادش بوسیله آن نور

ادب دعا

در نخستین فراز شرح دعای عرفه، ضمن اشاره به «استحباب ستودن خداوند به صفات جمال و جلال»، پیش از بیان حاجات خویش یادآور شده که امام علیه السلام نیز این ادب دعا را مراعات نموده و در این بخش از دعا نکاتی را مطرح فرموده است:

همه جهان هستی فعل خداست، حاکمِ مطلقِ نظامِ هستی، ذات اقدس الهی است،حکومت خدا گاهی به صورت قضا و گاهی به صورت عطا ظهور می کند، قدرت الهی نامحدود است و هیچ موجودی توان جلوگیری از قضا و عطای او را ندارد.

شارح محترم با استناد به آیات قرآن کریم، هر یک از نکات چهارگانه فوق در کلام امام را تفسیر نموده است.

در تبیین و تحلیل

«مانع نداشتن عطای الهی» آمده است:«مانع عطای خداوندی یا بیرون از ذات اقدس پروردگار است یا درون او؛ یعنی از ناحیه خود خداست، یا از سوی غیر او.

مانع بیرونی با توجه به بیان صحیح قضای الهی فرض صحیحی ندارد؛ یعنی نمی توان تصور کرد در نظام هستی که سراسر آن قضا و قدر خداست، چیزی باشد که در برابر عطای او مانع تراشی کند.

مانع درونی نیز ندارد؛ زیرا آن، چیزی جز جهل و عجز و بخل نیست.یعنی اگر مشکل دیگران را حل نکردن از آن جهت است که فرد راه حلّ مشکل را نمی داند یا توانایی آن را ندارد یا بخل می ورزد، هیچ یک از این سه، در باره خدا فرض ندارد؛

زیرا همگی جزو صفات سلبیّه آن جمیل مطلق و کامل بی همتاست.

بخش آغازین دعای شریف عرفه محتوای عمومی دارد، مسألت کردن از خدا، در میان گذاشتن مشکلات با ذات اقدس الهی، حوائج علمی و عینی را از او خواستن و… این ها در سایر دعاها نیز هست، لیکن سلطان مباحث دعای عرفه و کوهان بلند معارف آن، قسمت های پایانی دعاست که شباهت محتوایی با سخنان دیگر امام حسین علیه السلام دارد.

استاد جوادی آملی در تبیین تفاوت اولیای الهی با دیگران، اظهار نموده اند:«اولیای الهی زمانی لب به دعا می گشایند و دست نیاز به سوی بی نیاز دراز می کنند که به تجربه درونی دریابند.

برخی مقامات جز با دعا به دست نمی آید؛یعنی با توجه به آگاهی آنان از سرّ قدر و اسباب نزول مقدّرات الهی،هنگامی که دانستند سبب دستیابی به آن مقام والا فقط دعاست، دست به دعا بلند می کنند، چنان که برای امام حسین علیه السلام ، مقامی بود که جز با شهادت به آن نمی رسیدو در حقیقت تنها سبب نیل به آن فیض و فوز عظیم، شهادت بودو چون رسیدن به آن مقامات بلند مطلوب خدای سبحان است،اسباب منحصر آن نیز مطلوب اوست.

این همین اذن و امر الهی به شمار می رود».در یک نکته دیگر از مباحث مقدماتی، دعای شریف عرفه مانند هر سوره قرآن کریم که آیات فراوانی داشته و مطالب گوناگونی را در بر دارد، حاوی مطالب متنوع شمرده شده است.