ایثار و عشق
در متون دینی و عرفانی ما، ایثار، شرط عشق و عشق شرط ایثار است. از نظر بزرگان، این دو واژه لازم و ملزوم یکدیگرند. عشق بدون ایثار و ایثار بدون عشق نیز امکان ندارد. بنابراین اولین شرط عاشقی، ایثار است.
به قول سعدی علیه الرحمه:
بـذل جـان و مـال و تـرک نـام و ننگ
در طــریـق عشـق، اول منــزل است
و در جای دیگر، حتی ایثار جان در راه معشوق را هم چندان ارزشمند به حساب نمی‌آورد:
من چه در پـای تـو ریـزم که پسند تـو بود
جان و سر را نتوان گفت که مقداری هست
حافظ، ایثار جان را تنها درمان درد عشق می‌داند و می‌گوید:
راهی است راه عشق که هیچش کناره نیست
^{جــز آن کـه جـان بسپـارنـد چــاره نیست}

^{ایثار و ارتباطات چهارگانه عرفان اسلامی}

شخص عارف با مجاهدت‌ها به مقامات والایی می‌رسد و باید مقدماتی را طی کند تا موفق به دریافت‌های ارتباطی بین خود و خدا، خود و جهان هستی، خود و همنوع خویش گردد.
مرحله اول: ارتباط انسان عارف با خویشتن
چیزی چون «ایثار نفس» نمی‌تواند این ارتباط را معنا و مفهوم بخشد. ایثار نفس یعنی جواب رد به خواهش‌ها و تمنیات نفسانی مانند جاه طلبی، خودخواهی و مال پرستی؛ و در منازل بالاتر، خودداری از طمع بهشت و ترس از جهنم، آن‌گونه که مولای عارفان علی به خدا عرض می‌کند:
الهی ما عبدتک خوفاً من نارک ولا طمعاً فی جنتک بل وجدتک اهلا للعباده فعبدتک؛
^{خدایا! من تو را نه به سبب ترس از آتشت عبادت کردم و نه به طمع رسیدن به بهشتت، بلکه من تو را شایسته عبادت دیدم و تو را پرستیدم.}
مرحله دوم: ارتباط انسان عارف با خدا
علامه محمدتقی جعفری، هدف اصلی عرفان اسلامی را رهسپار نمودن انسان‌های بیدار به شعاع جاذبیت خداوندی می‌داند.
بنابراین، بزرگ‌ترین ایثار عارف؛ بیدار شدن و سپس به سوی مبدأ فیض، گام برداشتن است. در این مسیر، هرچه غیر خداست کنار زده می‌شود، تا جایی که از ایثار خود هم بگذرد؛ زیرا بنده، وجود و هستی ندارد؛ چه رسد به فعل و اختیار و مُلک.
مرحله سوم: ارتباط انسان عارف با جهان هستی
استاد محمد تقی جعفری معتقد است: جهان هستی از سه طریق انسان عارف را به ملکوت خود رهنمود می‌کند، و در پرتو اشعه ملکوتی که بر جهان هستی می‌تاباند، او را به بارگاه ربوبی رهسپار می‌نماید. این سه طریق عبارتند از: شکوه جمال هستی، جلال قانمندی و احساس حیات در عالم طبیعت.
عارفی که شکوه و عظمت هستی را تجلی خداوندی می‌بیند، دنیا را دار امتحان می‌داند، که اگر سر بلند درآید سعادتمند می‌شود.
و این دیدگاه او را به «ایثار» در حیطه ارتباط با جهان هستی وا می‌دارد؛ جهانی که محضر خداست، و چه زیباست اگر انسان خود را در محضر خدا ببیند. به فرموده عارف بزرگ امام خمینی عالم محضر خداست؛ در محضر خدا گناه نکنید.
مرحله چهارم: ارتباط انسان عارف با همنوع خود
در این‌جا، ایثار انسان عارف، یاری رساندن مادی و معنوی به همنوع خود می‌باشد. طبق آیه شریفه {لقد کرمنا بنی آدم} (قطعا ما فرزندان بنی آدم را تکریم کردیم^{) هر اندازه که عارف در مسیر وصول به حق، مراتب بیش}‌تری را طی کرده باشد، به همان میزان، ایثارش متفاوت است.