رابطه انسان با خدا از لحاظ فلسفی
در فلسفه، عمدهترین رابطه و نسبتی که میان انسان و خدا برقرار میشود، رابطه علیت است. از نظر یک فیلسوف، خداوند علت این عالم است و ما همه معلول او هستیم. از این حیث تفاوتی میان موجودات (انسان، حیوان، کائنات، سنگ، و بقیه موجودات) نیست. به همین دلیل هر وقت یک مرحله از علیت پا فراتر میگذاریم فلسفه دچار مشکل میشود.
آیا بین علت و معلول رابطه است؟
بعضی از فلاسفه به راحتی دعا را طرد کردند و معتقد بودند که بر اساس قوانین تجربی، طبیعت ماشینی بزرگ است و از ابتدا چنان تنظیم شده که برای همیشه کار کند و نیازی به نیروی بیرونی هم نداشته باشد. با این دید ارتباطی بین خدا و مخلوقات نیست!
بالاترین معرفت فلاسفه در معرفی خدا این است که او علة العلل همه موجودات و واجب الوجود است و همه موجودات را خلق کرده است. اما عرفا و فلاسفه اسلامی درباره رابطه علت و معلول از دیدگاه قرآن میگویند: این ارتباط لحظه به لحظه و آن به آن است، که اگر لحظهای این ارتباط و فیض قطع شود موجودی باقی نمیماند.
در عرفان اسلامی ارتباط خدا با بندگان از طریق وحی و الهام است و عبد با دعا و مناجات با خدا ارتباط برقرار میکند که بسیار لذت بخش است، آنگاه که با معبود خود نجوا میکند: «اناجیک یا موجود فی کل مکان»، با تو نجوا میکنم ای کسی که موجود در همه جایی.
کسی که بداند عالم محضر خداست، و «هو معکم این ما کنتم» و بداند خدا صدایش را میشنود و خود او به بندهاش گفته است:
{ادعونی استجب لکم}؛
مرا بخوانید تا استجابت کنم شما را.
با این دید، چه آرامشی پیدا میکند؟ آری! او هیچگاه خود را تنها و رها شده نمیداند.
در عرفان اسلامی ارتباط خدا با بندگان را از طریق نوعی مکالمه بیان میکنند، که در قرآن به این موضوع اشاره شده:
در داستان حضرت ذکریا که در سوره مریم (آیات ۱ تا ۱۱) ذکر شده، مکالمه بسیار زیبایی بین حضرت زکریا با خداوند بیان گردیده است:
{ذکر رحمه ربک عبده زکریا اذ نادی ربه نداءً خفیّاً…}؛
یاد رحمت پروردگارت بر بندهاش زكرياست هنگامى كه پروردگارش را با دعايى پنهان خواند گفت: اى پروردگار من! به راستى استخوانم سست شده و [موىِ] سرم از پيرى سپيد گشته، و اى پروردگارم! هيچگاه درباره دعا به پيشگاهت [از اجابت] بىبهره نبودم. و همانا من پس از خود از خويشاوندانم بيمناكم، و همسرم [از شروع زندگى] نازا بوده است، پس مرا از سوى خود فرزندى عطا كن كه از من و خاندان يعقوب ارث ببرد، و او را اى پروردگارم! [از هر جهت] مورد رضايت [خود] قرار ده.
و پاسخ میشنود:
اى زكريا! ما تو را به پسرى كه نامش يحيى است مژده مىدهيم، كه پيش از اين همنامى براى او قرار ندادهايم.
[وذکریا] گفت: اى پروردگارم! چگونه برايم پسرى خواهد بود در حالى كه همسرم نازا بوده و خود نيز از پيرى به فرتوتى رسيدهام؟! فرشته وحى به او [گفت: چنين است] كه گفتى، ولى [پروردگارت فرمود: اين [كار] بر من آسان است، و همانا تو را پيش از اين در حالى كه چيزى نبودى آفريدم.
[ذکریا] گفت: اى پروردگارم! براى من نشانهاى قرار ده. گفت: نشانه تو اين است كه سه شبانهروز در حالى كه سالم هستى، قدرت سخن گفتن با مردم را نخواهى داشت.
و در مورد حضرت ابراهیم نیز وقتی فرشتگان برای عذاب قوم لوط میآیند، چنین آمده است:
{فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ الرَّوْعُ وَجَاءَتْهُ الْبُشْرَىٰ يُجَادِلُنَا فِي قَوْمِ لُوطٍ}؛
پس هنگامى كه ترس و دلهره از ابراهيم برطرف شد و آن مژده به او رسيد، با ما درباره قوم لوط [به قصد دفع عذاب از آنان] به گفت وگو پرداخت.
حال این سؤال مطرح میشود که آیا مردم عادی هم جواب خدا را میشنوند؟ آری! مردم عادی هم میتوانند با گوش دل ندای الهی را بشنوند و آن آرامشی است که بعد از دعا به انسان دست میدهد.
همچنین ببینید
چیستی زهد
چیستی زهد زهد که در فارسی از آن به ساده زیستی تعبیر می کنیم، چنان …
شرح مناجات شعبانیه
عناوین اصلی شرح مناجات عبارتنداز: اجابت دعا، ابتدای دعا به صلوات ، صلوات بر پیامبر …
مناجات شعبانیه
مناجات شعبانیه تاکید بر خواندن مناجات شعبانیه مناجات «شعبانیه» را خواندید؟ بخوانید آقا! مناجات …