این مجموعهای بود از انگیزههایی که زائرین قبر اباعبدالله(ع) دارند، و یا میتوانند و یا باید داشته باشند؛ که امام صادق(ع) بیان فرمودند. حضرت پس از این فراز از دعا، برای زائرین اباعبدالله(ع) به صورت ویژهای دعا میفرماید و از خداوند میخواهد:
«فَکَافِهِمْ عَنَّا بِالرِّضْوَانِ» خدایا از جانبِ ما رضوان خود را به قدر کافی به اینها بده. (هر عمل خوبی رضایت خدا را در پی دارد ولی اینجا رضایت به قدر کافی درخواست شده است.)
«وَ اکْلَأْهُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ» خدایا اینها را شب و روز حفظ بفرما. (البته ممکن است کسانی در این راه مجروح یا شهید شوند که این امر جداگانهای است و مربوط میشود به برخی عوامل مثل آنکه کسی اجلش رسیده باشد یا توفیق درک بلایی در راه کربلا را داشته باشد. ولی به طور کلی درجۀ حفاظت از بلا در این مسیر بسیار بالاست. مثلا به لحاظ بیماریهای مختلف اگر سفرِ کربلا را با حجّ مقایسه کنید میبینید کسانی که به حجّ میروند علیرغم اقدامات بهداشتی و پیشگیرانۀ گسترده، اکثر حاجیان دچار سرماخوردگیهای سخت میشوند، اما در ایام اربعین که بیش از ده میلیون نفر عازم کربلا میشوند اصلاً شاهد این قبیل بیماریها نیستیم و شاید این موضوع یکی از آثار دعای امام صادق(ع) باشد.)
خداوند برای زائرین قبر حسین(ع) که از خانه دور هستند، جانشینِ آنها در میان خانواده خواهد بود
حضرت در ادامۀ دعای خود برای زائرین اباعبدالله(ع) میفرماید: «وَ اخْلُفْ عَلَى أَهَالِیهِمْ وَ أَوْلَادِهِمُ الَّذِینَ خُلِّفُوا بِأَحْسَنِ الْخَلَف» خدایا! اینها وقتی برای زیارت قبر حسین(ع) میروند خودت جانشینِ آنها در خانواده آنها باش و برایشان جبران کن. (این سنتِ زیبای الهی را غیر از زائرین کربلا فقط دربارۀ جهاد فی سبیل الله و برای حجِ خانۀ خدا داریم که خداوند جانشینِ اینها در خانه و خانواده و زندگی خواهد بود)
«وَ اصْحَبْهُمْ وَ اکْفِهِمْ شَرَّ کُلِّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ وَ کُلِّ ضَعِیفٍ مِنْ خَلْقِکَ أَوْ شَدِیدٍ وَ شَرَّ شَیَاطِینِ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ» خدایا خودت در طول سفر مصاحب و همراه اینها باش و آنها را از شرّ هر ستمگر و دشمنِ نابکاری کفایت کن. و هر آدمِ قوی یا ضعیفی که بخواهد به اینها شرّی برساند تو محافظت کن و آنها را از شرّ شیاطین انس و جنّ حفظ کن.(در این سفر معنوی انسان احساس میکند که مانند ماه رمضان شیطان در بند است و میتوانی همراهی خدا را با خودت احساس کنی.)
«وَ أَعْطِهِمْ أَفْضَلَ مَا أَمَّلُوا مِنْکَ فِی غُرْبَتِهِمْ عَنْ أَوْطَانِهِمْ وَ مَا آثَرُونَا بِهِ عَلَى أَبْنَائِهِمْ وَ أَهَالِیهِمْ وَ قَرَابَاتِهِمْ» خدایا پاداشى را که در برابر این غربت از وطن و مقدم داشتن ما بر فرزندان و خاندان و بستگان خود از تو آرزو دارند، به بهترین وجه به آنان ارزانى دار (چقدر انسان شرمنده میشود از اینهمه لطف و محبتی که ائمۀ هدی ع نسبت به اقدام مختصر دوستان خود دارند.)
«اللَّهُمَّ إِنَّ أَعْدَاءَنَا أَعَابُوا عَلَیْهِمْ خُرُوجَهُمْ فَلَمْ یَنْهَهُمْ ذَلِکَ عَنِ النُّهُوضِ وَ الشُّخُوصِ إِلَیْنَا خِلَافاً عَلَیْهِمْ- فَارْحَمْ تِلْکَ الْوُجُوهَ الَّتِی غَیَّرَتْهَا الشَّمْسُ وَ ارْحَمْ تِلْکَ الْخُدُودَ الَّتِی تَقَلَّبَتْ عَلَى قَبْرِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنِ ع» خداوندا، دشمنان ما این سفر را بر آنان عیب گرفتند، ولى این عیبجویى آنان را از اقدام به این کار و حرکت به سوى ما به رغم خواسته آنان باز نداشت. پس پروردگارا، بر این چهرهها که آفتاب آنها را دگرگون ساخته، و بر این گونهها که بر قبر حسین (ع) قرار گرفته رحم کن.
حضرت در ادامۀ دعا میفرماید: «وَ ارْحَمْ تِلْکَ الْأَعْیُنَ الَّتِی جَرَتْ دُمُوعُهَا رَحْمَةً لَنَا وَ ارْحَمْ تِلْکَ الْقُلُوبَ الَّتِی جَزِعَتْ وَ احْتَرَقَتْ لَنَا وَ ارْحَمِ الصَّرْخَةَ الَّتِی کَانَتْ لَنَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَوْدِعُکَ تِلْکَ الْأَنْفُسَ وَ تِلْکَ الْأَبْدَانَ حَتَّى نُوَافِیَهُمْ عَلَى الْحَوْضِ یَوْمَ الْعَطَش» خدایا رحم کن بر این چشمهایی که از آنها اشک جاری میشود به خاطر اینکه ما را دوست دارند و رحم کن بر دلهایی که برای ما آتش میگیرند و بیقراری میکنند، و رحم کن بر این نالهها و ضجههایی که برای ما زده میشود و این فریادهایی که برای ما کشیده میشود. خدایا! من این جانها و این بدنها را به تو میسپارم تا اینکه روز قیامت آنها را از حوض کوثر سیراب کنی. (کافی/۴/۵۸۲ و ثواب الاعمال شیخ صدوق/۹۵)
در آسمانها بیش از زمین برای زائران کربلا دعا میکنند
بعد راوی میگوید امام صادق(ع) مدام در حالی که سر به سجده گذاشته بود، این دعاها را میخواند(فَمَا زَالَ وَ هُوَ سَاجِدٌ یَدْعُو بِهَذَا الدُّعَاء). بعد از پایان دعا، راوی تعجب خود را از اینهمه اهمیتی که حضرت برای زائرین کربلا قائل شدهاند ابراز میدارد و حضرت به ایشان میفرماید: «کسانی که در آسمان برای زوّار قبر اباعبدالله(ع) دعا میکنند خیلی بیشتر از کسانی هستند که روی زمین برای آنها دعا میکنند.» (مَنْ یَدْعُو لِزُوَّارِهِ فِی السَّمَاءِ أَکْثَرُ مِمَّنْ یَدْعُو لَهُمْ فِی الْأَرْض)
امام صادق(ع) در حدیث دربارۀ دعاکنندگان برای زائرین امام حسین(ع) میفرمایند: خداوند متعال هفتاد هزار فرشته را بر قبر حضرت امام حسین(ع) موکّل ساخته که همگى ژولیده و غمگین بوده و هر روز بر آن حضرت صلوات می فرستند و زائرینش را دعاء میکنند؛ وَکَّلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى بِالْحُسَیْنِ ع سَبْعِینَ أَلْفَ مَلَکٍ یُصَلُّونَ عَلَیْهِ کُلَّ یَوْمٍ شُعْثاً غُبْراً وَ یَدْعُونَ لِمَنْ زَارَهُ؛ (کامل الزیارات/ص۱۱۹)
طبق توصیۀ امام صادق(ع)، زیارت کربلا را از خوف احدی ترک نکنید!
حضرت بنا بر نقل شیخ صدوق در کتاب ثواب الاعمال، در ادامه روایت پیشین به «معاویۀ بن وهب» فرمود: زیارت کربلا را از خوف احدی ترک نکن، هر کس از روی ترس، زیارت قبر امام حسین(ع) را ترک کند، بعدها آنقدر حسرت خواهد خورد که آرزوی مرگ خواهد کرد. آیا دوست نداری که خداوند تو را در میان گروهی ببینید که رسول خدا(ص) برای آنها دعا میکند؟ آیا دوست نداری جزء کسانی باشی که فردا (قیامت) هیچ گناهی نداشته باشی که از او حساب کشیده شود؟ آیا دوست نداری از کسانی باشی که پیغمبر اکرم(ص) با او مصافحه میکند؟ (لَا تَدَعْهُ لِخَوْفٍ مِنْ أَحَدٍ فَمَنْ تَرَکَهُ لِخَوْفٍ رَأَى مِنَ الْحَسْرَةِ مَا یَتَمَنَّى أَنَّ قَبْرَهُ کَانَ بِیَدِهِ! أَمَا تُحِبُّ أَنْ یَرَى اللَّهُ شَخْصَکَ وَ سَوَادَکَ مِمَّنْ یَدْعُو لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص؟ أَمَا تُحِبُّ أَنْ تَکُونَ غَداً مِمَّنْ تُصَافِحُهُ الْمَلَائِکَة؟ ُ أَ مَا تُحِبُّ أَنْ تَکُونَ غَداً فِیمَنْ رَأَى وَ لَیْسَ عَلَیْهِ ذَنْبٌ فَتُتْبَعَ؟ أَمَا تُحِبُّ أَنْ تَکُونَ غَداً فِیمَنْ یُصَافِحُ رَسُولَ اللَّهِ ص؛ ثواب الاعمال/ص۹۶)
هر قدمی که برای زیارت اباعبدالله(ع) بر میداریم برای ما مغفرت است/ ما همیشه به استغفار نیاز داریم و زیارت کربلا خصوصاً با پای پیاده، یک فرصت استثنایی برای مغفرت است
امام صادق(ع) به یکی از دوستان خود میفرماید: قبر حسین(ع) را زیارت کن و ترک مکن. پرسیدم: ثواب کسى که آن حضرت را زیارت کند چیست؟ حضرت فرمود: کسى که با پای پیاده به زیارت امام حسین(ع) برود خداوند به هر قدمى که برمىدارد یک حسنه برایش نوشته و یک گناه از او محو مىفرماید و یک درجه مرتبهاش را بالا مىبرد. (عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَیْمُونٍ الصَّائِغِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ زُرِ الْحُسَیْنَ وَ لَا تَدَعْهُ. قَالَ قُلْتُ: مَا لِمَنْ أَتَاهُ مِنَ الثَّوَابِ؟ قَالَ مَنْ أَتَاهُ مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ مَحَى عَنْهُ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً؛ کامل الزیارات/ص۱۳۴)
بر اساس روایات مختلف، هر قدمی که برای زیارت اباعبدالله(ع) بر میداریم برای ما مغفرت است و طلب مغفرت هم چیزی نیست که ما فقط در برخی لحظات خاص، یا به مقدار محدود به آن نیاز داشته باشیم، بلکه ما همیشه به استغفار نیاز داریم و زیارت کربلا، خصوصاً با پای پیاده یک فرصت استثنایی برای مغفرت است. وقتی رسول خدا(ص) روزی صد مرتبه طلب مغفرت میکردند (رسول اکرم(ص) فرمود: هر روز بر روی قلبم غبار مینشیند، تا اینکه (برای برطرف کردنش)، روزی صد مرتبه استغفار میکنم؛ إِنَّهُ لَیُغَانُ عَلَی قَلْبِی حَتَّی أَسْتَغْفِرُ فِی الْیَوْمِ مِائَةَ مَرَّةٍ؛ مستدرک الوسائل/۵/حدیث۵۹۷۸)، تکلیف ما مشخص است.
طلب مغفرت چیزی نیست که حدی داشته باشد و بعد از آن دیگر نیازی به استغفار نداشته باشیم. با هر طلب مغفرت، موانعی بین ما و خدا برطرف میشود و راه باز میشود و نور و شایستگی میآید. آدم باید نسبت به طلب مغفرت حریص باشد. مغفرت یک مسألۀ تمام شدنی نیست. هرچقدر هم که پاک شویم باز هم به مغفرت نیاز داریم. چون پاک شدن یعنی خدایی شدن و این انتها و پایان ندارد؛ بلکه یک جریان مستمر است.
مژدۀ رسول خدا(ص) به زائرین پیادۀ حسین(ع): گناهان گذشتۀ شما بخشیده شد، حالا یک زندگی تازه را شروع کنید
در روایت دیگری از امام صادق(ع) آمده است: «کسی که به قصد زیارت امام حسین(ع) از منزلش خارج شود اگر پیاده باشد، خداوند بابت هر قدمی که برای زیارت اباعبدالله بر میدارد، یک حسنه مینویسد و یک سیئه از او محو میکند. وقتی که به حرم میرسد، خداوند او را جزء صالحین برگزیده مینویسد. وقتی مناسک او تمام شد، خداوند نام او را جزء فائزین مینویسد. وقتی میخواهد بازگردد یک فرشتۀ الهی در مقابل او قرار میگیرد و میگوید: رسول خدا(ص) به شما سلام میرساند، و پیغام میدهد (مژده میدهد): عملت را از سر بگیر که تمام گناهان گذشتهات بخشیده شده است؛ مَنْ خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ یُرِیدُ زِیَارَةَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ص، إِنْ کَانَ مَاشِیاً، کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ مَحَى عَنْهُ سَیِّئَةً، حَتَّى إِذَا صَارَ فِی الْحَائِرِ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْمُصْلِحِینَ الْمُنْتَجَبِینَ، حَتَّى إِذَا قَضَى مَنَاسِکَهُ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْفَائِزِینَ، حَتَّى إِذَا أَرَادَ الِانْصِرَافَ أَتَاهُ مَلَکٌ فَقَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص یُقْرِؤُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ: اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فَقَدْ غُفِرَ لَکَ مَا مَضَى»(کامل الزیارات/ص۱۳۲)
بر اساس روایت فوق، مژدۀ رسول الله(ص) به زائرین پیادۀ حسین(ع) این است که: «تا امروزِ تو آنچه (گناه) بوده است بخشیده شد، پس برو عملت را از سر بگیر و زندگی تازهای را آغاز کن.» چه کسی به چنین مژدهای بینیاز است؟
سفرِ کربلا به خصوص اگر با پای پیاده باشد، سفر پاککنندۀ روح از آلودگیهاست/ این سفر را به یک سفر تزکیهای برای خودتان تبدیل کنید
سفرِ کربلا به خصوص اگر با پای پیاده باشد، سفر پاککنندۀ روح از آلودگیهاست، لباسِ عزای ما و لباسِ سیاهی که برای عزای امام حسین(ع) در ایام اربعین میپوشیم این را به نوعی لباس احرام برای خود ببینیم. باید این سفر را سفرِ پاکیها ببینیم تا بهرۀ بیشتری از آن ببریم. اثر امور معنوی بر روح انسان مانند اثر داروها (مثل قرص آنتیبیوتیک) بر جسم انسان نیست که اگر اثر آنها را بدانیم یا ندانیم به هر حال اثرِ خود را بر بدن بگذارند، در مورد امور معنوی هرچه معرفت و درکِ بیشتری داشته باشیم اثرِ بیشتری بر روح ما خواهند داشت.
بعضیها میپرسند: ما که عازم کربلا هستیم چه کار کنیم تا بهرۀ بیشتری ببریم و چه مقدماتی باید به لحاظ روحی فراهم کنیم؟ همین احساس نیاز به مغفرت، احساس حضور در محضر ائمۀ هدی(ع) و مصاحبت با پروردگار عالم، اینها مقدمات فکری و روحی بسیار خوبی هستند. این دیگر هنر شماست که این سفر را به یک سفر تزکیهای برای خودتان تبدیل کنید.
احساس زیبای دیگری که زائرین کربلا دارند، احساس شرمندگی نسبت به اباعبدالله(ع) است/ وقتی میبینیم که حسین(ع) برای آمرزش ما چه هزینۀ سنگینی پرداخته است، شرمنده میشویم
غیر از این احساس زیبایی که در طول سفرِ کربلا خواهید داشت، یک احساس دیگر نیز در این سفرِ معنوی میتوانید داشته باشید و آن احساس شرمندگی نسبت به اباعبدالله(ع) است. اینکه بگوییم: یا اباعبدالله(ع) شما این همه زجر در راه خدا متحمل شدی و این همه شکنجهای که بچههایت شدند، در مقابل ما کاری برای تو و در راه خدای تو انجام ندادهایم، از طرفی ما را به واسطۀ محبت تو میبخشند برای شرمندگیِ ما تا ابد بس است. وقتی میبینیم که حسین(ع) برای هدایت ما چه هزینۀ سنگینی پرداخته است، شرمنده میشویم و این در حالی است که میبینیم ما هیچ کاری برای حسین(ع) نمیتوانیم انجام دهیم.
ما واقعاً به ثواب زیارت کربلا محتاج هستیم. وقتی در روز جزا، از کوچکترین گناهان هم نمیگذرند، (وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه؛ زلزال/۸) و از سوی دیگر وقتی میبینیم هیچ پاککنندهای مانند اشک بر اباعبدالله(ع) و زیارت قبر اباعبدالله(ع) نیست، واقعاً خودمان را به این زیارت و به این عزاداری محتاج میبینیم. انشاءالله این توجه معنوی بالا برود.
آثار معنوی زائران پس از بازگشت به اطرافیان و جامعه هم میرسد
همین که شما زائرین به کربلا بروید و بیایید تمام آثار معنوی شما به شهر و جامعه هم خواهد رسید. حالا حساب کنید اگر این جمعیت کثیر برای زیارت اربعین به کربلا بروند و باز گردند چه آثار معنویِ عظیمی برای اطرافیان و جامعه به دنبال خواهد داشت؟! البته تحلیل این آثار کار سادهای نیست. مگر کسی به این سادگی فهمیده است این سخن امام را که فرمود: «الآن هزار و چهار صد سال است که با این منبرها و با این روضهها و با این مصیبتها و با این سینهزنیها ما را حفظ کردهاند؛ تا حالا آوردهاند اسلام را»(صحیفۀ امام/ج۸/ص۵۲۶) ؟
خداوند در مورد شهدا میفرماید: «وَ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللَّهِ فَلَنْ یُضِلَّ أَعْمالَهُمْ»(محمد/۴) خداوند کسانی را که در راه خدا به شهادت میرسند عملشان را تباه نخواهد نکرد (و اثرِ ویژهای به اعمال آنها میدهد) قطعاً این اثر در مورد اباعبدالله(ع) در اوج است. ما هم میتوانیم خودمان را در شعاع اثر خون اباعبدالله(ع) قرار دهیم و از این اثرِ ویژه برخوردار شویم.
همۀ کسانی که انشاءالله در ایام اربعین حسینی عازم کربلا هستند، حتماً به این بُعد معنوی سفر و به جنبۀ پاککنندگیِ آن توجه داشته باشند. یعنی تنها جنبۀ محبت و رابطۀ عاشقانۀ با اهلبیت(ع) را در نظر نگیریم؛ خودمان و گناهانمان و شرمندگیِ خود را فراموش نکنیم. این خیلی آثار و برکات دارد که ما از نظر معنوی به شدت خودمان را محتاج به این سفر بدانیم، و خودمان را به شدت نیازمند به این مغفرت و غفران الهی بدانیم.