تفسیر عرفانی و تربیتی سوره حمد 

هدف از بعثت انبیاء و نزول کتابهای آسمانی :

تمام پیامبرانی که از جانب خداوند مبعوث، و کتب آسمانی که نازل شده اند برای این بوده که مردم را به سوی خداوند هدایت کنند، یعنی همه آمده اند که خبر بدهند از «خداوند متعال و رب العالمین.»

منتهی هر دینی کاملتر از دین دیگری بود، اما آن طوری که قرآن خدا را معرفی کرده و راجع به اسماء و صفات خداوند بیاناتی دارد، هیچ پیامبری این طور عمیق خدا را معرفی نکرده است چون عقول مردم آن طور نبود که خداوند را با آن صفات بشناسند

هنگامی که پیامبران به آنها میگفتند بتها را نپرستید و به خدای یگانه ایمان بیاورید تعجب میکردند، می گفتند چطور میشود چیزی را که دیده نمی شود بپرستیم ؟

همه مردم به خدا ایمان دارند، اما آن خدا کیست، برای آنها قابل فهم نبوده .

وقتی که فرعون میگوید «انا ربکم الاعلی» فکر میکرده اند لابد فرعون رب است چون معنی رب و صفات رب را نمی دانستند. تا جایی که

[فرعون] گفت : اگر معبودى جز من بگيرى ، قطعاً تو را از زندانيان [كه زير سخت‏ترين شكنجه ‏اند] قرار خواهم داد .

چند نکته مهم:

از عبادت فرعون تا گوساله پرستی

و در سوره اعراف داستان حضرت موسی را میخوانیم که بنی اسرائیل با آن همه معجزات رب خود را نشناختند روز پیروی فرعون و روز بعد از آن همه معجزات از خدای خود گوساله پرست شدند.

خداوند در سوره اعراف آیه ۱۳۸ چنین می فرماید :

وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتَوْا عَلَىٰ قَوْمٍ يَعْكُفُونَ عَلَىٰ أَصْنَامٍ لَهُمْ ۚ قَالُوا يَا مُوسَى اجْعَلْ لَنَا إِلَٰهًا كَمَا لَهُمْ آلِهَةٌ ۚقَالَ إِنَّكُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ

و فرزندان اسرائيل را از دريا گذرانديم تا به قومى رسيدند كه بر [پرستش] بتهاى خويش همت می ‏گماشتند گفتند اى موسى همان گونه كه براى آنان خدايانى است براى ما [نيز] خدايى قرار ده گفت راستى شما نادانى می ‏كنيد (۱۳۸)

در صورتی که می بینیم همسر فرعون که سالیان متمادی با او زندگی میکرد به چنان معرفتی نسبت به خدا و توحید دست یافته بود که زیر با ظلم و ستم فرعون نرفت و خداوند در سوره تحریم او را به عنوان یک الگو برای مومنین معرفی می کند:

وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِينَ آمَنُوا اِمْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِندَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِن فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۱۱﴾

و براى كسانى كه ايمان آورده‏اند خدا همسر فرعون را مثل آورده آنگاه كه گفت پروردگارا پيش خود در بهشت‏ خانه‏ اى برايم بساز و مرا از فرعون و كردارش نجات ده و مرا از دست مردم ستمگر برهان (۱۱)

بهرحال کاملترین معرفت و معرفی خداوند در قرآن است.

پس با علم و اخلاص باید گفت، الحمد لله رب العالمین