تفسیر عرفانی و تربیتی سوره حمد 

 الحمدلله رب العالمین

الحمد لله:
چون مرجع حمد صفات کمال است ، «و لله اسماء الحسنی» از این جهت در «الحمد لله رب العالمین» حمد را به خود تخصص فرمود:

بینائی هر دیده بینا او بین

زیبایی هر چهره زیبا همه او دان

هر چیز که دانی جز از او ، دان که همه اوست

یا هیچ مدان در دو جهان ، یا همه او دان .

نکته ها :

۱ ـ همه هستی زیباست و تدبیر همه هستی نیکوست. زیرا حمد برای زیبایی و نیکویی است «الحمد لله»

۲ ـ دلیل ستایش ما ، پروردگاری اوست . «الحمدلله رب العالمین»

۳ ـ رابطه خداوند با مخلوقات، رابطه ی دائمی و تنگاتنگ است . «الحمد لله رب العالمین»

۴ ـ همه هستی ، تحت تربیت خداوند یکتاست. «الحمد لله رب العالمین»

۵ ـ امکان رشد و تربیت، در همه ی موجودات وجود دارد. «الحمد لله رب العالمین»
خداوند هم انسان ها را بوسیله انبیاء تربیت می کند، (تربیت تشریعی) و هم جمادات و نباتات و حیوانات را رشد و پرورش می دهد. (تربیت تکوینی) «رب العالمین»

۶ ـ مؤمنان در آغاز کتاب (قرآن) با نیایش به درگاه خداوند متعال، «الحمد لله رب العالمین» می گویند و در پایان کار در بهشت نیز ، همان شعار را سر می دهند که :

وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ 

پروردگارشان آنان را به سبب ايمانشان به بهشت‏هاى پر نعمت كه نهرها از زير [قصرهاىِ] آنها جارى است ، راهنمايى می ‏كند .
[آغازِ] نيايش شان در آنجا [اين است كه] :

خدايا ! از هر عيب و نقصى منزّهى ، و در آنجا درود خدا به آنان، عطا كردن امنيت كامل است،
و پايان‏بخشِ نيايش شان اين است كه همه ستايش‏ها ويژه خدا، مالك و مربى جهانيان است .