تفسیر عرفانی و تربیتی سوره حمد 

 مراتب توحید در سوره حمد

 ثمره این ایمان

نخستین ثمره اش از یکسو بنده خالص بوده ، و از بندگی بتها و جباران و شهوات در آمدن ، و از سوی دیگر دست استمداد به ذات پاک او دراز کردن است.در واقع ، و در اینجا سخن از توحید عبادت، و توحید افعال است.

توحید عبادت :

آنست که هیچ کس و هیچ چیز را شایسته پرستش جز ذات خدا ندانیم ؛تنها به فرمان او گردن نهیم، تنها قوانین او را به رسمیت بشناسیم و از هر نوع بندگی و تسلیم در برابر غیر ذات پاک او بپرهیزیم.

توحید افعال:

آنست که تنها مؤثر حقیقی را در عالم او بدانیم( لا مؤثر فی الوجود الا الله )نه اینکه عالم اسباب را انکار کنیم و به دنبال سبب نرویم بلکه معتقد باشیم که هر سببی هر تأثیری دارد، آن هم به فرمان خدا است ، او است که به آتش سوزندگی ، و به خورشید روشنائی و به آب حیاتبخشی داده است .

ثمره این عقیده آنست که انسان تنها متکی به الله خواهد بود، تنها قدرت و عظمت را مربوط به او می داند ، و غیر او در نظرش فانی ، زوال پذیر ، و فاقد قدرت می باشد. تنها ذات الله قابل اعتماد و ستایش است ، و لیاقت دارد که انسان او را تکیه گاه خود در همه چیز قرار دهد.

این تفکر و اعتقاد انسان را از همه کس و همه موجودات بریدهو تنها به خدا پیوند می دهد ،حتی اگر به عالم اسباب می رود نیز به فرمان او است یعنی در لابلای اسباب ، قدرت خدا را که مسبب الاسباب است مشاهده می کند.

این عقیده آن قدر روح انسان را وسیع و افق فکر او را بالا می برد که به بی نهایت و ابدیت می پیوندد و از محیطهای محدود آزاد و رها می سازد.