حکایتی از عطار نیشابوری

روزی زاهدی از جمله بزرگان بسطام به بایزید بسطامی گفت:

که یا بایزید سی سال است که قائم الیل و صائم الدهرم ولی در خود از این احوال و مقاماتی که تو می گویی اثری نمی یابم.

بایزید به او گفت: اگر سیصد سال به روز در روزه باشی و به شب در نماز؛ به ذره ای از این احوال و مقامات نرسی.

مرد گفت چرا؟

گفت: از جهت آنکه نفس تو حجاب گردیده است.

مرد گفت: چاره این درد چیست؟!؟
شیخ گفت: چاره می دانم اما تو مرد قبول آن نیستی.

گفت: بفرما تا قبول نمایم.

بایزید گفت: همین ساعت برو و موی محاسن و سر را پاک بتراش و این جامه که بر تن داری برون کرده ازاری از گلیم بر میان بند و توبره ای پر از گردکان بر گردن آویز و به بازار بیرون شو و کودکان را جمع کن و به آنها بگو که هر که مرا یک سیلی بزند یک گردو بدو بدهم و به همین نحو در دور شهر گردش نما و هر جا ترا می شناسند بدانجا برو.
مرد این بشنید و گفت: سبحان الله،لا اله الاالله. بایزید گفت: اگر کافری این کلمات بر زبان جاری سازد مومن می شود ولی تو بدین کلمات مشرک شدی.
گفت: چرا؟!؟

گفت: از جهت آنکه خویشتن را بزرگتر از آن شمردی که آنچه گفتم بتوانی به عمل آری و این کلمات را به ملاحظه ی بزرگی نفس خود گفتی نه به قصد تعظیم پروردگار.

تذکره الاولیاء عطار

حکایت عطار نیشابوری

در افواه است كه عطار در محل کسب خود مشغول به کار بود که درویشی از آنجا گذر کرد. درویش درخواست خود را با عطار در میان گذاشت، اما عطار همچنان به کار خود می‌پرداخت و درویش را نادیده گرفت. دل درویش از این رویداد چرکین شد و به عطار گفت: تو که تا این حد به زندگی دنیوی وابسته‌ای، چگونه می‌خواهی روزی جان بدهی؟ ,عطار به درویش گفت: مگر تو چگونه جان خواهی داد؟ درویش در همان حال کاسه چوبین خود را زیر سر نهاد و جان به جان آفرین تسلیم کرد. این رویداد اثری ژرف بر او نهاد که عطار دگرگون شد، کار خود را رها کرد و راه حق را پیش گرفت…