تفسیر عرفانی و تربیتی سوره بقره

آثار نماز

می فرماید:إِنَّ الْإِنْسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا ﴿١٩﴾إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا ﴿٢٠﴾وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا ﴿٢١﴾إِلَّا الْمُصَلِّينَ ﴿٢٢﴾

همانا انسان حريص آفريده شده است «۱۹»چون آسيبى به او رسد ، بی تاب است «۲۰»و هنگامى كه خير و خوشى [و مال و رفاهى] به او رسد ، بسيار بخيل و بازدارنده است مگر نماز گزاران (۲۱)

 صفات مصلین

 الَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَاتِهِمْ دَائِمُونَ ﴿٢٣﴾آنان كه همواره بر نمازشان پايدارند.

وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ ﴿٢٤﴾ لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ ﴿٢٥﴾و آنان كه در اموالشان حقّى معلوم استبراى درخواست كننده [تهيدست] و محروم [از معيشت و ثروت ، ]

 وَالَّذِينَ يُصَدِّقُونَ بِيَوْمِ الدِّينِ ﴿٢٦﴾و آنان كه همواره روز پاداش را باور دارند.

 وَالَّذِينَ هُمْ مِنْ عَذَابِ رَبِّهِمْ مُشْفِقُونَ ﴿٢٧﴾ إِنَّ عَذَابَ رَبِّهِمْ غَيْرُ مَأْمُونٍ ﴿٢٨﴾و آنان كه از عذاب پروردگارشان بيمناك اند «۲۷» زيرا از عذاب پروردگارشان ايمنى نيست.

وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ ﴿٢٩﴾و آنان كه دامنشان را [از آلوده شدن به شهوات حرام] حفظ میكنند.

إِلَّا عَلَىٰ أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ ﴿٣٠﴾فَمَنِ ابْتَغَىٰ وَرَاءَ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْعَادُونَ ﴿٣١﴾ وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ ﴿٣٢﴾

و آنان كه امانت‏ها و پيمان‏هاى خود را رعايت می ‏كنند.

وَالَّذِينَ هُمْ بِشَهَادَاتِهِمْ قَائِمُونَ ﴿٣٣﴾و آنان كه بر اداى گواهی ‏هاى خود پای‏بند و متعهدند.

 وَالَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ ﴿٣٤﴾ أُولَٰئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُكْرَمُونَ ﴿٣٥﴾ 

و آنان كه همواره بر [اوقات و شرايط ظاهرى و معنوى] نمازهايشان محافظت دارند . «۳۴» اينان در بهشت‏ها ، مكرّم و محترم ‏اند(۳۵)

آثار و برکات نماز

مهم‌ترین برکاتی که به انبیاء و اولیاء خدا رسیده است، جملگی در حال نماز بوده است.بشارت میلاد یحیی(ع) را فرشتگان در حالت نماز به حضرت ذکریا(ع) می‌دهند:

هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُ ۖ قَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً ۖ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ ﴿٣٨﴾
فَنَادَتْهُ الْمَلَائِكَةُ وَهُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيَىٰ مُصَدِّقًا بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَسَيِّدًا وَحَصُورًا وَنَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ(۳۹) (ال عمران )

در آنجا بود كه زكريا [با ديدن كرامت و عظمت مريم] پروردگار خود را خوانده ، گفت : اى پروردگار من ! مرا از سوى خود فرزندى نيكو عطا كن ، يقيناً تو شنواى دعايى .«۳۸»

پس فرشتگان ، او را در حالى كه در محراب عبادت به نماز ايستاده بود ، ندا دادند كه خدا تو را به يحيى بشارت می دهد كه تصديق كننده كلمه ‏اى از سوى خدا [يعنى مسيح] است و سرور و پيشوا ، و [بر اساس زهد و حيا] نگاهدار خود از مُشتهيات نفسانى ، و پيامبرى از شايستگان است .«۳۹»

و نیز میلاد حضرت مسیح(ع) هم در دوران اعتکاف و نماز حضرت مریم(س) بوده است.

وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا ﴿١٦﴾فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا ﴿١٧﴾.(مریم)

و در اين كتاب [سرگذشتِ] مريم را ياد كن هنگامى كه از خانواده ‏اش [در] مكان شرقى كناره گرفت «۱۶»و جدا از آنان پرده‏ اى براى خود قرار داد، و ما روح خود را به سوى او فرستاديم ، پس براى او [به صورت] بشرى خوش اندام و معتدل نمودار شد.

و همچنین نزول آیه ولایت که در شأن امام علی(ع) نازل شده در حالت نماز بوده است:إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ ﴿٥٥﴾ (مائده)سرپرست و دوست شما فقط خدا و رسول اوست و مؤمنانى [مانند على بن ابی طالب ‏اند] كه همواره نماز را برپا می ‏دارند و در حالى كه در ركوعند [به تهيدستان] زكات می دهند .«۵۵»

پس می‌توان گفت:در حال نماز این برکات الهی نصیب نمازگزاران واقعی گردیده است.پس، اولین گام این است که در تمام شئون زندگی انسان آنچه یار و محبوب (یعنی خدا) می‌خواهد، برایش مهم باشد.«لقاء الله» مبتنی بر معرفت خداست و اگر معرفت باشد، محبت خدا نیز برای انسان صورت می‌گیرد. وقتی که انسان محب گشت، از مناجات با خدا لذت می‌برد.

برای شناخت و معرفت خدا باید درون را پاک کرد و نقص‌ها رااز بین برد.البته همه انسان‌ها از معرفت اجمالی و فطری نسبت به خدا برخوردارند؛ اما باید با دلیل و برهان این معرفت اجمالی را گسترش داد و بذر «لا إله إلا الله» را در وجود خود کاشت و با عمل صالح آن را آبیاری کرد.

تا انسان خدا را نشناسد، به خدا عشق نمی‌ورزد و اگر ما محبت خدا را نداریم به این دلیل است که خدا را نشناخته‌ایم.شناخت خدا، یعنی این‌که انسان، خدا را با همه کمال و زیبایی‌هایش بشناسد.

انسان همواره طالب کمال است و زمانی که یک نوع کمال را در چیزی یا کسی دید، طالب آن کمال می‌گردد؛ اما تمام کمالات به بهترین وجه در خدا است.چرا با وجود منبع کمالات انسان به سراغ جزء برود؟!