ابراهیم به تنهایی امت بود

ابراهیم به تنهایی امت بود

در قرآن کریم خداوند متعال در باره حضرت ابراهیم (ع) می فرماید:
«إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً». سؤالی که در این جا مطرح می شود این است که چگونه می توان واژه امت را بر حضرت ابراهیم (ع) اطلاق کرد؟ برای این اطلاق چند تفسیر وجود دارد:

اول – در مفردات راغب آمده است که منظور از امت بودن این است که او در عبادت خداوند، قائم مقام یک گروه به شمار می آید. می گویند: فلانی به خودی خود یک قبیله است یا این که قبیله در شخص او گرد آمده است.

به این دلیل که او واجد همه مفاهیم ارزشی و اجتماعی و فرهنگی امت می باشد که نقشها بین افراد آن توزیع شده است. شاید این امر در شخصیت متکاملی تبلور یابد که عصاره امت به شمار می آید. یعنی قدرت و بالندگی و وجاهت امت به شمار می آید. به این جهت او معادل شخصت همه امت به شمار می آید.

دوم – ابراهیم (ع) در جایگاه رهبری قوی و الگوی نیکو قرار داشته و معلم بزرگ انسانیت به شمار می آید که باید به او اقتدا نمود و از او آموخت و در برابر او خضوع کرد. درست به مانند این که او در درون خود همه مردم را دارد.

گفته شده است که امت اسم مفعول است که بر کسی اطلاق می شود که مردم به او اقتدا می کنند و در برابر او خضوع به خرج می دهند.

سوم – ابراهیم (ع) با عقل و روح و عبادت خود رمز وحدانیت و یگانه پرستی بود. آن هم در محیطی که تهی از یکتا پرستی بود. زیرا آن جامعه بت می پرستید و در برابر شرک و بت پرستی خضوع می کردند.

بنابراین او در برابر امت مشرک، امت موحد و یکتاپرستی به شمار می رفت. مانند کلی که در فرد منحصر شود.

چهارم – ابراهیم (ع) خاستگاه امتی مکتبی و یکتاپرست بود. یعنی این که به واسطه وجود او امت به وجود آمد. از این رو واژه امت برای تعریف خود او به کار رفت. شاید این مفاهیم را بتوان در این شعر شاعر دید که سروده است: (برای خداوند عجیب نیست که دنیایی را در فرد واحدی گرد بیاورد) .

در بعضی از روایات آمده است: عبدالمطلب در روز قیامت به تنهایی یک امت مبعوث می شود. او ابهت پادشاهان و سیمای پیامبران را دارد. زیرا او در محیط سراسر شرک و عبادت بتان، از توحید دفاع کرد. (همان گونه که در سفینة البحار ج۹، ص ۱۲ چنین آمده است.) .

با توجه به چنین تفسیرهایی که در بعضی از جوانب خود از روی حقیقت یا مجاز با معنای لفظی هم خوانی دارد، با شخصیت ابراهیم (ع) بر می خوریم. اویی که ویژگیهای انسانی که شخصیت امت را دارد، گرد آمده است و در پویش رسالت او تداوم می یابد و روحیات جمعی در قالب یک فرد همگرایی حاصل می کنند.

شاید راز این مطلب این باشد که افراد مکتبی و رسالتمدار خصوصاً پیامبران، همه فعالیتهای نظری و عملی شان در عرصه دعوت، از شخص و فردیتشان نشأت نمی گیرد که در آن خود به زندانی تبدیل می شود که آنها را از دیگران بازداشته و روح تدوام و ارتباط را در آنها می کُشد و از بین می برد بلکه آنان از خلال روح رسالتمداری حرکت می کنند که رسالت در شخصیتشان تداوم می یابد تا این که امت را در حرکت رسالت در بر می گیرند. در چنین حالتی است که مانع موجود بین روح فرد و روح گروه از بین می رود.