همراه هر موجودی بدون حلول و اتحاد

“همراه هر موجودی بدون حلول و اتحاد
“معیت یعنی همراه بودن خدا، که در قرآن مجید در این باره می فرماید « وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ » هر جا هستی خدا با تو است. قیوم عالم هستی خداست، همه ما بخدا پایداریم و به خدا هستیم مگر می شود سایه باشد بدون صاحب سایه؟
در همین خطبه مبارک نهج البلاغه می فرماید : « مَعَ كُلِّ شَى ء لا بِمُقارَنَهٍ » خدا با هر موجودی هست، اما نه به چسبیدگی و نزدیکی خارجی. اگر هستی هر موجودی جدا از هستی خدا فرض شود، اصلا هست نیست موجود هست، آن موجودی است، که خدا به او وجود داده است.
خلاصه با هر چیزی هست اما نه اینکه قرین باشد. خدا و زید [زید یک اسم عربی است] ، این طور نیست که هر موجودی خودش باشد و خدایش ، در عرض هم باشند و در عین حال قطع نظر از وجودی که خدا به او داده است، هیچ است. «اَلمُمُکِنُ مِن شَأنِه اَن یَکُونَ لیسَ و مِن عِلِّتِهِ اَن یَکُونَ ایسَ » هر موجودی از جهت خودش (بما هو هو ) هیچ است، ولی از حیث اینکه هستی خدا با او است، موجود می باشد.
در جمله ای که منصوب به مولا امیر المومنین (ع) است می فرماید: « هیچ چیزی را ندیدم مگر اینکه خدا را قبل از آن و پس از آن و با آن می بینم» (ما رایت شیئا الا رایت الله قبله بعده و معه) هر چه را دیدم خدا را با آن دیدم. آدمی باید به حدی برسد که خدابینی برایش عادی گردد، اقلا به مرتبه علم الیقین برسد، اگر به حق الیقین و عین الیقین دسترسی نداشت، بداند هر جا موجودی است ، وجودش از خداست، نه حلول و نه اتحاد که هر دو کفر و الحاد است، نه خدا در کسی و چیزی فرو رفته و نه اینکه هر موجودی مرکب از خودش و خدایش باشد، این دو ( حلول و اتحاد) غلط و کفر است، بلکه هستی هر موجودی از خداست، هیچ کس هیچ چیز از خودش ندارد.
ای هـــمـــه هـــســـتـــی ز تـــو پیــــدا شــــده
خــاک ضـــعـــیـــف از تــو تــوانــا شـــــده
(توانا، دانا، بینا و شنوا شده است ).
گفتیم همه ما مشتی خاک بیشتر نبودیم و اکنون موجودی هستیم که می فهمیم، می شنویم، می بینیم (إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًا . این ظهورات از من است؟ یعنی از خاک است؟ از کجاست؟ از همان هستی است که این آثار ظهور پیدا می کند، غرض « وَ كَمالُ مَعْرِفَتِهِ التَّصْدِيقُ بِهِ» لازم است انسان دعوت انبیاء را بپذیرد، از همان اول تکلیفش در راه معرفت، تدبر و تفکر در آیات الهی کند، سر از هستی خودش و دیگران در آورد.»