از جزئی به کلی رسیدن ویژه انسان است

“از جزئی به کلی رسیدن ویژه انسان است

“«عرض شد در نخستین خطبه نهج البلاغه امیرالمومنین می فرماید _سر آغاز دین الهی_ اولین دعوت پیغمبران و نخستین برنامه ی فرستادگان الهی ، شناسایی خداوند عالم است، مردمان خدایشان را بشناسند. – اولین طلیعه خاصیت انسانیت، اولین ظهور، قوه عقلیه انسانیت که پیش از ظهور آن با حیوانات مشترک است- حیوان ادراکش منحصر به محسوسات است.

انسان نیز با حیوان در این جهت مشترک است، مگر وقتی ادراک کلیات پیدا کند که استدلال از اثر به موثر بردن است. اگر انسان این معرفت استدلالی عقلی را که از بدیهیات است ادراک نکند، در همان حد حیوانیت باقی می ماند و ادراکش منحصر به محسوسات، شنیدنی ها و دیدنی ها و غیره است. وقتی از حیوانيت فاصله می گیرد که قوه ی عقلش به کار افتد، از جزئیات پی به کلیات ببرد- از اهم آنها و واجب ترین آنها- از ممکن و حادث پی به واجب و محدث بردن- از اثر پی به موثر بردن.(ص۳۰)

بايد از اثر پی به مأثر بُرد

“از اثر پی به موثر بردن سواد نمی خواهد

البته موضوعی است فطری که صرف التفات برایش کافیست، درس خواندن لازم ندارد ، سواد نمی خواهد ، زحمتی ندارد، توجه به شیء از جهت اینکه اثر است فورا متوجه می شود که آنرا موثری است. این پدیده را پدید آورنده ایست؛ این ممکن حتما به واجب می رسد، یعنی چیزی که هستی جزء ذاتش نیست ممکن است نباشد، پس اگر بود شد، واسطه ای می خواهد که او بودش کرده باشد. در قرآن مجید این رشته را در چند آیه تذکر فرموده است؛ نخست درباره آفرینش انسان از خاک تذکر می فرماید که قبلا عرض شد. ”