زمزمه عـرفان مطالب تربيتي، عرفاني و اخلاقي و كتاب‌هاي سركار خانم طاهره سادات زرگرمرادي
۳- امامت = پیشوائى پیامبران
بعضى از مفسّران امامت ابراهیمعلیه السلام را به معناى پیشوائى وى نسبت به انبیاء غیر اولواالعزم مىداند و بر این باور است که : امامت پیامبران سه سطح دارد:
یکى : امامت نسبت به مردم عادى که در این سطح تمام انبیاء امامند.
دوم : امامت بر مردم و پیامبران غیر اولواالعزم . که این سطح از امامت ویژه پیامبران اولواالعزم است و امامت ابراهیمعلیه السلام ازین گونه مىباشد.
سوم : امامت بر مردم و تمام انبیاء چه اولواالعزم و چه غیر اولواالعزم . که این درجه امامت ویژه پیامبر اسلام است. به دلیل اینکه تمام پیامبران وظیفه داشتند به پیامبرى و نبوت پیامبر اسلام ایمان بیاورند و تن دهند. قران مي فرمايد:
وَإِذْ أَخَذَ اللَّـهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ ۚ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَىٰ ذَٰلِكُمْ إِصْرِي ۖ قَالُوا أَقْرَرْنَا ۚ قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ
(به خاطر بیاورید) هنگامی را که خداوند پیمان مؤکّد از (یکایک) پیغمبران (و پیروان آنان) گرفت که چون کتاب و فرزانگی به شما دهم و پس از آن پیغمبری آید و (دعوت او موافق با دعوت شما بوده و) آنچه را که با خود دارید تصدیق نماید، باید بدو ایمان بیاورید و وی را یاری دهید.
(و بدیشان) گفت: آیا (بدین موضوع) اقرار دارید و پیمان مرا بر این کارتان پذیرفتید؟ گفتند: اقرار داریم (و فرمان را پذیرائیم. خداوند بدیشان) گفت: پس (برخی بر برخی از خود) گواه باشید و من هم با شما از زمره‌ی گواهانم.
بنابراین با توجه به اینکه ابراهیمعلیه السلام قبل از نیل به مقام امامت، پیامبر بوده است، پس مقصود از امامت، سطح نخست نیست.
از سوى دیگر با توجه به آیه بالا که همه پیامبران مأمور به پذیرش پیامبرى پیامبر اسلام بودهاند، امامت ابراهیمعلیه السلام از گونه سطح سوم نیز نیست پس ناگزیر باید از گونه دوم باشد.
دکتر صادقى مىگوید: «از آنجا که امامت در مورد ابراهیمعلیه السلام بعد از مقام عبودیت، نبوت، رسالت و خلّت بوده است چه اینکه آن حضرت همه این مراحل را یکى پس از دیگرى گذرانده بود، ناگزیر باید مقصود از آن امامت میان پیامبران باشد نه مردم عادى فقط. چون امامت میان مردم را قبلاً داشته است.» .
این نظریه نیز از جهات گوناگون خدشهپذیر است.
نخست اینکه با ظاهر آیه نمىسازد چون در آیه «ناس» آمده است و این، ظهور در همه مردم دارد و نه خصوص انبیا. و ثانیاً امامت بر انبیاء به ویژه با قید غیر اولواالعزم که مفسّر بر آن تأکید دارد، معناى جز پیشوائى و سلطه شریعت ندارد.
و این بدان معناست که امامت ابراهیمعلیه السلام همان حاکمیت شریعت وى تا زمان شریعت موسىعلیه السلام است. و این، از یک سو با ظاهر آیه ناسازگار است؛ چون آیه امامت را به خود ابراهیمعلیه السلام نسبت مىدهد، در صورتى که بر پایه این تفسیر باید به شریعت نسبت داده شود.
از سوى دیگر باعث محدودیت امامت ابراهیمعلیه السلام براى یک دوره خاص یعنى تا زمان حضرت موسىعلیه السلام مىگردد، امرى که هم با اطلاق واژه «ناس» نمىسازد و هم با مقام امتنان که آیه در آن قرار دارد.