توحید ذاتی و صفاتی و افعالی

توحید ذاتی و صفاتی و افعالی

 

اَوَّلُ الدِّينِ مَعْرِفَتُهُ، وَ كَمالُ مَعْرِفَتِهِ التَّصْدِيقُ بِهِ هِ وَ كَمالُ الْتَصْديقُ بِهِ تَوْحِيدِهِ

” گفته شد که کمال معرفت در علم استدلالی نیست بلکه در تصدیق قلبی و ایمان است. معنی تصدیق قلبی و مراتب آن که علم الیقین و عین الیقین و حق الیقین باشد در بحث های قبل بیان گردید؛ این تصدیق هم وقتی به کمال می رسد که خدای را به وحدانیت بشناسد، هیچ گونه شریکی برایش نشناسد؛ بداند خداست و آثارش، خداست و تجلیاتش.

توحید هم مراتب دارد: توحید ذاتی و صفاتی و افعالی. توحید ذاتی که جز خدای یکتا خدایی نداند و توحید صفاتی که تمام صفات برگشت به یکی و عین ذاتش هست، نه زائد بر ذاتش. و توحید افعالی که فاعلیت حق را در همه شئون بفهمد .

توحید ذاتی یعنی واجب الوجود یکی است، هستی که ازلی و ابدی است، یعنی همیشه بوده و همیشه نیز خواهد بود و عارضی (اضافه بر ذات) نیست بلکه ذاتی است، یکی است. درک وحدت واجب الوجود، مرتبه نازله اش به عقل است که به استدلال عقلی بفهمد مبدا عالم یکی است، استدلال های عقلی هم زیاد شده برای نمونه به پاره ای از آنها اشاره می شود.