سوم تعلیم حکمت:

سوم تعلیم حکمت:

رسول اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم اينكه است كه بمردم حكمت ميآموزد در آيات قرآني حكمت بچند معني آمده وقتي حكمت نسبت بخدا داده شود، «هو الحکیم» بازگشت او بعلم بحقيقت موجودات و ايجاد آنها بر وفق حكمت و غايت استحكام ميگردد

و هر گاه نسبت بانسان داده شود معني آن علم بموجودات و اعمال خيرات ميشود چنانچه قوله تعالي در باره لقمان فرموده: وَ لَقَد آتَينا لُقمان َ الحِكمَةَ و در اينجا صدر المتألّهين بيان خوبي دارد كه براي وضوح مختصري از آن را ترجمه مينمايم، چنين گويد:

مقصود از حكمت در اين آيه يا علم صحيح است و يا عمل نيكو، چنانچه انسان گفته ميشود يا بر روح او يا بر بدن او، و روح انساني داراي دو جنبه و دو جهت است رويي بعالم قدس و عالم آخرت دارد، و رويي بسوي بدن و عالم دنيا.

و از مقاتل چنين نقل ميكنند كه گفته در قرآن حكمت بچند معني آمده:

اول مواعظ قرآني: در سوره نساء فرموده وَ أَنزَل َ اللّه ُ عَلَيك َ الكِتاب َ وَ الحِكمَةَ و مثل آن است در سوره آل عمران.

دوم حكمت بمعني علم: قوله تعالي وَ لَقَد آتَينا لُقمان َ الحِكمَةَ يعني علم و فهم و در سوره انعام أُولئِك َ الَّذِين َ آتَيناهُم ُ الكِتاب َ وَ الحُكم َ

سوم حكمت بمعني نبوت: در سوره ص وَ آتَيناه ُ الحِكمَةَ يعني نبوت و در سوره بقره وَ آتاه ُ اللّه ُ المُلك َ وَ الحِكمَةَ .

چهارم قرآن: با آنچه در او است از عجائب اسرار در سوره نحل ۱۲۵ می فرماید: «ادعُ إِلىٰ سَبيلِ رَبِّكَ بِالحِكمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ ۖ »

(ای پیغمبر!) مردمان را با سخنان استوار و بجا و اندرزهای نیکو و زیبا به راه پروردگارت فراخوان، و با ایشان به شیوه‌ی هرچه نیکوتر و بهتر گفتگو کن؛ چرا که (بر تو تبلیغ رسالت الهی است با سخنان حکیمانه و مستدلّانه و آگاهانه، و به گونه‌ی بس زیبا و گیرا و پیدا، و بر ما هدایت و ضلال و حساب و کتاب و سزا و جزا است.)

«و من يُؤت َ الحِكمَةَ فَقَد أُوتِي َ خَيراً كَثِيراً».

(و به هر کس حکمت داده شد همانا با خیر فراوان داده شده است)

و تو اي حبيب من اگر تأمل كني در اينكه چهار وجهي كه گفته شد ميفهمي كه بازگشت تمام آنها بعلم است بلكه اگر نظر كني در تمام موارد استعمال لفظ حكمت نمي يابي چيزي كه خارج باشد از معني علم و دانستن حقيقت اشياء و عمل نمودن بر طبق آن كه تجرّد و برهنه شدن از علائق دنيوي و آنچه در آن است باشد اين است كه در حد آن گفته شده (تخلّقوا باخلاق اللّه) يعني در احاطه بصور موجودات و تقدّس از مادّيات.

بدان كه ممكن نيست حكمت خارج باشد از اينكه دو معني زيرا كه كمال هر شخصي از انسان در دو چيز تحقق پذيرد يكي معرفت و شناسايي او است بخير لذاته (يعني كمال و خير مطلق)، ديگر بشناسد خير را براي آنكه بآن عمل كند (يعني كمال و خير مطلق) و بازگشت اوّل بعلم و ادراكي است كه مطابق واقع باشد، و كمال اينكه دو مرتبه در نوع انساني در نبوت و ولايت ظهور مي نمايد

 

حکمت بر دو قسمت است : حکمت نظری و حکمت عملی