خودشناسي

 

خودشناسي

انسان موجودي دو سرشتي است که دو مرتبه وجودي دارد؛ نيمي از سرشت او نور و نيمي ديگر از ظلمت است.

انسان با وجود اين‌که يک حقيقت بيش نيست، دو جنبه دارد: جنبه حيواني و جنبه انساني. از يک طرف حيوان است و تمايلات حيواني در وجودش نهاده شده است. شرور و بدي‌هاي انسان که در قرآن به آن اشاره شده، از جنبه حيواني او سرچشمه مي‌گيرد و به همين جهت مورد نکوهش قرار گرفته است.

و از طرف ديگر داراي نفس مجرد ملکوتي است. روح او نفخه‌اي الاهي است که با عالم قدس سنخيت و ارتباط دارد و اين جنبه، سرچشمه مکارم و خوبي‌هاست و به همين جهت مورد تکريم قرار گرفته و خليفه خدا و مسجود ملائکه واقع شده است.

انسان بر اثر همين خلقت ويژه‌اش مي‌تواند به تمايلات حيواني گرايش يابد و اين جنبه حيواني را تقويت کند و در نتيجه جنبه انسانيت او تضعيف خواهد شد.

از سويي مي‌تواند به فضائل و مکارم انساني توجه کند و خواسته‌هاي حيواني را تعديل و کنترل نمايد و جنبه انساني را پرورش دهد. و انتخاب هر يک از اين دو راه در اختيار خود انسان قرار دارد.

يکي از ويژگي‌هاي آدمي، برخورداري از اختيار است. و نيز انسان مرکب از نفس و بدن است. حقيقت آدمي و آن‌چه به سبب آن بر ساير حيوانات ترجيح دارد، همان نفس است که از جنس ملائکه مقدسه است. بدن امري‌است عاريت و حکم مرکبي را براي نفس دارد؛ زيرا او از عالم اصلي و موطن حقيقي به اين دنيا آمده تا براي خود تجارتي کند و سودي اندوزد و خود را به انواع کمالات بيارايد و اکتساب صفات حميده و اخلاق پسنديده نمايد، و باز به وطن اصلي خود مراجعت نمايد.