دنیا سکه دو رو
«من اَبصَر بصّرتهُ و من اَبصَر الیها اَعمَتهُ»
اميرمومنان عليه السلام در يکي از خطبه هاي نهج البلاغه مي فرمايد:
«و من ابصر بها بصرته و من ابصر اليها اعمته»:۱۱۱٫
يعني کسي که (با چشم بصيرت) به دنيا نگريست، دنيا حقيقت را به وي مي نماياند (و او را آگاهي بخشد) و آن کسي که در دنيا نگريست (چشم به دنيا دوخت) او را کور (دل) مي نمايد.
بنابراين کساني که به دنيا با ديد ابزاري مي نگرند «ابصر بها» و از آن توشه ي لازم را بهره مند مي شوند دنيا نزد آنان ممدوح و مورد ستايش است و کساي که به دنيا چشم دوخته اند «ابصر اليها» و عملکردشان نادرست مي باشد دنياي آنان مذموم و مورد نکوهش است.
در این عبارت، حضرت علی علیهالسلام به صراحت بیان مینمایند که دنیا میتواند دو نقش مثبت و منفی، سازندگی و تخریب داشته باشد، هم میتواند مایه تربیت و سازندگی باشد و هم میتواند مایه نابینایی و گمراهی شود.
اگر انسان با چشم بصیرت به دنیا نگاه کند به او درس و پند میدهد، و وسیله نجات و صعود در کمالات روحی و معنوی میگردد. و نیز دنیا میتواند انسان را کور کند و بر روی چشم حقیقتبین او پرده افکند و وسیله هلاکت و نابودیاش گردد.
دنیا سکّهای دو روست که در نهجالبلاغه هر دو روی آن، هم طرف برد و هم طرف باخت آن، نمایانده شده است. اگر خواندن یک روی آن انسان را فریب میدهد خواندن طرف دیگر میتواند به انسان پند دهد. اگر یک طرف او را مغرور میکند، طرف دیگر او را متواضع میسازد. نقش دنیا فقط کور کردن نیست، بلکه بینا کردن هم هست؛
هم میتواند انسان را کور کند و هم میتواند بصیرت و بینایی دهد. البته به انتخاب و گزینش ما بستگی دارد که کدام طرف را برای قرائت انتخاب کنیم؛ طرف «من ابصر بها» یا طرف «من ابصر الیها» را، که هر یک آثار، نتایج و پیامدهای خاص خود را خواهد داشت.
دنیا، هم جایگاهی خوب است و هم جایگاهی بد. خوب یا بد بودن آن وابسته به این است که ما از چه زاویهای به آن بنگریم و چه برداشتی از دنیا داشته باشیم. نحوه نگرش ما نسبت به دنیاست که موجب میشود وصف خوب یا بد به خود بگیرد.
«وَ لَنعمَ دارٌ من لم یَرضَ بها دارا و محّل من لَم یُوَطّنا مَحَلاً»۱۱۲ دنیا چه خوب خانهای است برای آن کس که آن را جاودانه نپندارد، و خوب محلی است برای آن کس که آن را وطن خویش انتخاب نکند.