زمزمه عـرفان مطالب تربيتي، عرفاني و اخلاقي و كتاب‌هاي سركار خانم طاهره سادات زرگرمرادي
اي انسان چقدر خود را مي شناسي؟
آدمى مركب از دو بُعد است، يكي بُعد مادي كه ظاهر است و آن جسم و بدن است. و ديگر نفس كه آنرا روح و جان و عقل و دل نيز مي گويند، و آن از عالم ملكوت، و جوهري مجرده، و از جنس ملائكه میباشد.
و به سبب همين بُعد ملكوتي اوست كه بر ساير حيوانات برتري دارد.که هر يك از اين دو جزء، «جسم و روح»، المي و لذتي دارند.
این مرحله (دمیدن روح در انسان) مرحله دیگریست زیرا تمام مراحل قبل را با فعل «خلق» به یکدیگر متصل نموده است.ولی مرحله آخر، یعنی «انسان شدن» را با فعل «انشاء» مشخص می فرماید.
و این تبدیل لفظ، بنابر نظر مفسرین تأکید بر پیدایش موجودی است که تفاوتی اساسی و ذاتی با مراحل ما قبل خود دارد و آن موجودی است که شایسته کسب نام انسان، برای خود می باشد.
این مراحل در قرآن به صورتی دیگر نیز ذکر شده :
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِنْ صَلْصَالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ ﴿٢٨﴾
فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ
(و [ياد كن] هنگامى كه پروردگارت به فرشتگان گفت : من بشرى از گِل خشك كه برگرفته از لجنى متعفّن و تيره رنگ است مى آفرينم .«۲۸»
پس چون او را معتدل و آراسته گردانم و از روح خود در او بدمم ، براى او سجده كنان بيفتيد (پس او را سجده کنید).)
در این آیات خداوند شرافت انسان و انسانیت او را به «روحی» می داند که متعلق به خدا بوده و دارای صفات الهی است.
یعنی این موجود را زمانی انسان می داند که پس از مراحل مادی، بصورت خلق آخر (ثم انشآناه خلقا اخر) در آمده، که در سوره حجر به (نفخت فیه من روحی) بیان شده است.
که با انطباق این دو آیه بر یکدیگر روشن میشود، که دمیدن روح، عبارتست از انشاء خلقی جدید، از وجود خاکی ما قبل خود.
و این نکته در نظریه حرکت جوهری ملاصدرا نیز به خوبی دیده میشود.
در این آیات ( آیات سوره مؤمنون که در مسج قبل بیان شد) به چهار مرحله از سرنوشت انسان اشاره دارد :
یک مرحله خلقت جسم انسان، و مرتبه ای بالاتر و آن انشاء خلق دیگر، نیز اشاره به مرگ و بعثت او در روز قیامت دارد.
فعلا کلام ما در این چند آیه اول است که خداوند متعال در این آیات خلقت انسان را از گِل خالص بیان می دارد.
و سپس این موجود خاکی پس از طی مراحل مختلفی، بمرحله ای میرسد که خداوند آنرا «انشاء» می نامد،
وبه مرحله ای می رسد که آمادگی پذیرش روح الهی را بیابد. و بدین ترتیب این روح بر او دمیده میشود.بنابراین عقیده، «روح»، موجودی است بر آمده از جسم، نه موجودی اضافه شده بر آن.
و اجمالاٌ از آیات فوق چنین بر می آید که انسان با داشتن «روح خدائی» که خداوند از آن با لفظ «روحی» یعنی «از روح من» یاد می کند، شرف انسانیت یافته، و با این شایستگی، سمت اشرف مخلوقات را تصاحب نموده است.
منبع. کتاب صفای دل