اعتکاف در لغت و اصطلاحات:
اعتکاف در لغت:
از ماده « عَكَفَ یعْكِفُ و یعْكُفُ عكْفاً و عُكُوفاً» به معنای مواظبت و ملازمت با تعظیم، گوشه نشینی، منع و حبس است.
در مفردات آمده: «العُكُوفُ  الإقْبالُ عَلَى الشَّی ءِ وَ مُلازَمَتُهُ عَلَى سَبیلِ التَّعْظِیمِ لَهُ» یعنی روى آوردن بر چیزى و ثبات بر آن بصورت بزرگداشت و تعظیم آن.
اعتكاف در اصطلاح:
وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ  عاكِفُونَ  فِی الْمَساجِدِ
عاكف و معتكف كسى است كه خود را بقصد عبادت در مسجد حبس كند و از آن بیرون نرود.
و در اصطلاح فقه و شرع عبارت است از: «توقف در مساجد براى عبادت با شرایطى خاص مى باشد كه اقلّ آن سه روز است و کمتر از آن نمی شود و در طرف مقابل، كثرت آن حدّى ندارد و آنچه مسلّم است؛ هر دو روز كه به اعتكاف اضافه شود، روز سوم آن واجب مى گردد.

مثلاً اگر پنج روز اعتكاف كرد باید روز ششم را نیز اعتكاف كند و اگر هشت روز كرد باید روز نهم را نیز اضافه كند و الخ. و شرط آن روزه داشتن و ترك بعضى دیگر از لذائذ است.
این خلوت و عبادت تأثیر عمیق و به سزایی در تصفیه روح و توجه مختص به حضرت ربّ الارباب دارد. البته این عبادت در اصل از مستحبات است امّا در برخى از موارد استثنایى هیئت و شکل وجوب به خود مى گیرد. در آیه مذکور نیز به یکی از آداب و شرائط آن كه عدم آمیزش با زنان (اعم در شب یا روز) است اشاره شده آنهم به دلیل ارتباط و پیوندى كه با مساله روزه دارد.
و نیز از ملزومات آن این است که حتماً این عبادت در مسجد باید باشد و مسجد نیز باید مسجد جامع شهر باشد نه مسجد محله و بازار (برخی از فقها فقط به چهار مسجد مكه، مدینه، كوفه و بصره منحصر كرده و فرموده اند در سایر مساجد، اعتکاف را بقصد رجاء بجای آورند) و باید پیوسته در مسجد باشد و جز براى ضرورت خارج نشود اگر عمداً بدون ضرورت خارج شود باطل است …
اعتکاف در قـرآن
در قرآن کریم آیات متعددی وجود دارند که اصطلاح اعتکاف در آنها بکار برده نشده است؛ اما بر حقیقت اعتکاف که خلوت نشینی و دوری موقت از مردم و اشتغالات است، تأکید دارد؛ مانند: سوره یوسف، سوره اعرافاع داستان اصحاب کهف ، خلوت نشینی حضرت ابراهیم،  حضرت مریمو … .در تمام این آیات بشارت داده شده است که این اعتزال و خلوت نشینی، برای ایشان برکات و اثرات فراوانی داشته است.
مرحوم علامه طباطبایی(ره) ذیل آیه « فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً فَأَرْسَلْنا إِلَیها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِیا».
كلمه «حجاب» به معناى هر چیزى است كه چیزى را از غیر بپوشاند و از این كلمه چنین بر مى آید كه گویا مریم خود را از اهل خویش پوشیده داشت تا قلبش براى اعتكاف و عبادت فارغ تر باشد، هم چنان كه جمله «كُلَّما دَخَلَ عَلَیها زَكَرِیا الْمِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً»  نیز بدان اشاره دارد.