زمزمه عـرفان مطالب تربيتي، عرفاني و اخلاقي و كتاب‌هاي سركار خانم طاهره سادات زرگرمرادي
درس چهاردهم
آگاهی موجودات به مبدأ
اصل آگاهی هر موجودی، از جمله انسان ، به مبدأ جهان جای تردید نیست و این آگاهی از مبدأ عالم فطری انسان است، وجود خدا از هر چیزی روشن تر و حضورش برای هر شیئ نسبت به تمام چیزها نزیک تر است . خفای او از شدت ظهور او و دوری وی از شدت نزدیکی است.
از این رو حضور نور آسمانها و زمین را با زدودن غبار گناه و خودبینی می توان با تمام هستی امکانی خویش یافت. هر موجودی به او آگاه است ، گرچه دانش به این معرفت خود را نداشته باشد یا در تطبیق آن خطا کند. خدای سبحان نزد هر جاهلی آشناست ، چه رسد به عالم : «معروف عند کل جاهل»
بنابراین: انسان با همه وجود و استعداد فطری خود معترف به مبدأ هستی بخش است، گرچه گرفتار به جهل علمی یا جهالت عملی باشد. شناخت کامل ذات اقدس الهی نه با علم حصولی و نه با علم شهودی میسور کسی نیست .
اما اینکه با علم حصولی میسور نیست برای انکه :
الف : حقیقت هستی محض هرگز به ذهن نمی آید ؛ زیرا عینی بودن ، ذاتی و متن حقیقت اوست و اگر چنین چیزی ذهنی شود ، انقلاب ذات (هویت نه ماهیت) لازم می آید و انقلاب ذات ، و انقلاب ذات خواه به معنای ماهیت و خواه بمعنای هویت ، محال است.
ب : مفاهیم ذهنی فقط در حدّ مرآت ذات واجب اند ، نه خود ذات ، زیرا مفهوم همواره کلی است و ذات واجب شخص خارجی است. واجب هرگز به ذهن نخواهد آمد هر چند افراد عادی چاره ای جز شناخت خدا با اندیشه حصولی ندارند.
شناخت کامل خدا با علم شهودی نیز برای احدی میسور نیست ، زیرا خداوند هویت نامتناهی وجودی است و هستی نامحدود هرگز در حیطه شهود موجود محدود واقع نمی شود ، لیکن تأثیر این مطلب درحد تنزیه ذات اقدس است ، نه تعطیل عقل از شناخت .
بلکه همین مطلب در حد خود ، شناخت اجمالی از خدای سبحان است و همان گونه که افراط در شناخت موجب «تشبیه ذات» اوست ـ در حالی که خدای سبحان «لیس کمثله شیئ » است ـ تفریط در معرفت آن حضرت نیز باعث منع خرد و دل از هر گونه بینش و شهود است ، در صورتی که او «نور السموات و الارض » است و ظهور هر چیزی در پرتو ظهور اوست .
این گونه شناخت ، از گزند «تعطیل » و آسیب «تشبیه » مصون است ، بلکه تنزیه او عین تشبیه و تشبیه عین تنزیه است .
فهم این معنا از بارزترین مصادیق صراط مستقیم است که تشخیص آن از مو باریک تر و پیمودن آن از شمشیر برنده تیزتر است.
البته معرفت متن ذات خدای سبحان ، نه مقدور است نه متوقّع و نه تکلیف و نه ترغیب، بلکه همواره محور تحذیر ، ترهیب و تخویف بوده است.
« وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ ـ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ»
(خىاوند انسان ها را از تفكر در ذات باري تعالي بر حذر فرموده و او بر بندگان رؤف و مهربان است ) . هرچند اوحدی از سالکان واصل کوی معرفت، از تحیر در آن وادی خبر داده اند.