عبادت به معنای اطاعت و پیروی خاضعانه می باشد، حالتی در وجود انسان است که خود را در اختیار حقیقتی که او را آفریده، میبیند. هدف از خلقت جهان، یاد و ذکر خدا و نیاز انسان به خدا را فلسفه و چرایی عبادت نامیدهاند.
عبادت را به اجباری و اختیاری تقسیم کردهاند. در قرآن و روایات آثاری مانند آمرزش گناهان، آرامش و سرور انسان، افزایش رزق و روزی، امامت، تقرب الهی و استواری در دین برای آن، ذکر شده است.همچنین خلوص، اعتدال، صبر، علم، خشوع و طهارت را از آداب و شرایط عبادت دانستهاند. عبادت منحصر در مناسک عبادی نیست. دعا، تفکر و کسب روزی حلال را از مصادیق آن برشمردهاند.
در آیات و روایات تفاخر، تکبر، جهل، دنیاگرایی و حرامخواری از موانع عبادت محسوب شده است.
کتاب مقدس عبادت را به عنوان میثاقی با بنیاسرائیل مطرح کرده است.
مفهوم عبادت
عبادت را به پرستش، اطاعت و پیروی خاضعانه و خاشعانه و در مواردی به نهایت خضوع و فروتنی معنا کردهاند.
عبادت به این معنا حالتی در وجود انسان است که خود را نیازمند و در اختیار حقیقتی که او را آفریده است،
علامه طباطبایی حقیقت عبادت را این میداند که بنده، خود را در مقام ذلت و عبودیت قرار داده و از هر چیز دیگر بریده، به یاد پروردگار خود باشد و او را ذکر گوید.
میل به خدمت و تقدیس موجودی برتر که مستحق این خدمت و تقدیس باشد نیز به عنوان حقیقت عبادت بیان شده است.
عبادت در اصطلاح قرآنی معنایی عام دارد و بسیاری از رفتارهای انسان را اگرچه پیروی از شیطان و هوای نفس باشد، در برمیگیرد. بر اساس آیات قرآن مفهوم عبادت شامل عبادت دیگر انسانها، عبادت هوای نفس، عبادت شیطان، عبادت بتها و عبادت خداوند میشود.
مفهوم عبادت در علم فقه بر خلاف کاربرد عام قرآنی آن، فقط بر اعمال و مناسکی که به شرط قصد قربت انجام شود، اطلاق میشود و از آنها به احکام تعبدیه نام برده میشود. مفهوم عبادت در عرف مردم در ضمن بعضی از مصادیق آن مانند نماز، روزه، حج، دعا و تسبیح شناخته میشود که از معنای قرآنی و فقهی آن محدودتر است.
فلسفه عبادت
برای چرایی عبادت خداوند چند علت ذکر شده است. هدف خلقت جهان، یاد و ذکر خدا و نیاز انسان به خدا از جمله دلائل عبادت قرار داده شده است.