ولایت تکوینی
بحثی راجع به انسان
شناختی اجمالی در باره انسان
انسان موجودی دو بُعدی است، یک بُعدش جنبه ناریت و حیوانی، و بُعد دیگرش نورانیت است .که اگر جنبه ناریت بر او غلبه کند این انسان همان است که موجب خونریزی و فساد در زمین می شود.
ملائکه آن جنبه ناریت بشر را دیدند که بشر دارای غرایزی است که اگر تعدیل نشوند در حقیقت موجودی خطرناک است که برای مصالح خود، سفاک و خونریز، و به فساد بر روی زمین می پردازد.
اما آن جنبه نورانیت انسان که نفخه ای الهی است که بفرموده خالق خود: «نفخت فیه من روحی» که اگر این بُعد نورانی او غالب گردد، این انسان دیگر گناه نمی کند و این انسان خدا محور می شود نه خود محور، و بلکه برتر از فرشتگان می گردد.
چون انسان دارای دو بُعد ناریت و نوریت میباشد، لذا این موجود احتیاج به تربیت دارد، تا مظهر نورانیت حق گردد، و خداوند وسائلی را جهت تربیت او قرار داده است. و نعمت اختیار را نیز باو عطا کرده که با اختیار خود راه تکامل را بپیماید.
یعنی خداوندش او را رها نکرده، و با ارسال رسل و رهبران الهی، و قوه ادراک و تفکر و تعقل، با اختیار خود راه صحیح و هدایت را بیابد.
إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًا ﴿٢﴾إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا
(ما انسان را از نطفه آميخته و مختلطی ] از مواد و عناصر] آفريديم و او را از حالتى به حالتى و شكلى به شكلى [از نطفه به علقه ، از علقه به مضغه ، از مضغه به استخوان تا طفلى كامل] درآورديم ، پس او را شنوا و بينا قرار داديم .«۲» ما راه را به او نشان داديم يا سپاس گزار خواهد بود يا ناسپاس ).
بنابراین اختیار با خود انسان است که کدام جنبه را تقویت کند. ناریت یا نورانیت، خداوند دو راه را بتو نشان داده، و تو در مقابل این دو راه قرارداری حال انتخاب با خودت است.«إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا»
اگر انسان تحت تربیت رهبران الهی به تربیت نفس، و تقویت بُعد روحانیت خود بپردازد، و استعدادات خدا دادی خود را شکوفا کند، شاکر نعمتها و الطاف الهی بوده، در غیر این صورت کفران نعمت کرده و خسرالدنیا و الاخرة خواهد بود.