ولایت تکوینی

انسان در جهانبینی اسلامی

انسان را که قرآن معرفی می کند، نه مطلقاً شرور است و نه مطلقاً خیّر و نیکوکار، بلکه آمادگی هر دو حال را دارد.

بعضی آیات استعداد شرّگرایی او را می رساند، بطوری که او را موجودی، ستمگر و نادان، ناسپاس، طغیانگر، عجول و شتابزده، تنگ نظر و ممسک، مجادله گر و حریص و…لقب می دهد.

برخی از آیات دیگر استعداد خیرگرائی انسان را بیان می کند و او را خلیفه خدا در زمین، مسجود ملائکه، امانتدار خدا، دارای کرامت ذاتی و کسی که همه موجودات و مخلوقات برای او آفریده شده اند، معرفی می نماید.

اسلام تربیت انسان را از ضروریات، اما به اختیار خودش قرار داده است. و انسانیت انسان و تمایز او را با حیوان، در بفعلیت رساندن کمالات روحی و معنوی بالقوه ای که در او نهاده شده اعلام می کند. و مقام خلیفة الهی، و امانتداری را لایق او می داند.

ای انسان همه موجودات را برای تو و در خدمت تو قرار دادند، تا تو به تکامل برسی، و نشانه های توحید و قدرت خدا را ببینی، و بیندیشی، و در آیات او تعقل کنی، و به معرفت معبود خود پی ببری، و شکر گزار و به کمال عبودیت برسی.

و بدانی که خداست که آسمان و زمین را آفرید، و باران را فرو فرستاد و با آن میوه های مختلف فراهم نمود، دریا و کشتی را مسخرتان کرد، خورشید و ماه را در تسخیر شما در آورد، خورشید برای انسان نور افشانی می کند گیاهان را برایش می رویاند، میکرب زدائی می کند و راه را به او نشان می دهد.

ماه چراغ شبهای او است، تقویمی است دایمی، جزر و مدش ساحل را آبیاری می کند، دریا را از رکود و گندیده گی حفظ میکند، و نیز اکسیژن لازم را به آبزیان دریا می رساند.

روز و شب را برای معاش و آرامش شما قرار داد و نعمتهای فراوان، و هر چه را که برای تکامل بشر نیاز بود آفرید بطوریکه اگر بخواهید نعمتهای او را بشمارید به حساب در نمی آورید، با این همه انسان ظلوم و کفور و ناسپاس است.

ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند
تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری
همه از بهر تو سر گشته و فرمان بردار
شرط انصاف نباشد که تو فرمان نبری