اختلاف ثانوی

اختلاف ثانوی
از اینجا به بعد قرآن یک اختلاف ثانوی را بیان می کند، و می گوید: بعد از آنکه قانون اجتماعی در میان مردم آمد تا حل کننده اختلافات اجتماعی آنها باشد، و عدالت را در میان مردم بر پا کند، و جلو ظلم ظالم را بگیرد، و به مظلوم کمک، و حسُن روابط اجتماعی ایجاد کند، آری بعد از اینکه قوانین آسمانی آمد، خود این قوانین آسمانی، یک اختلاف دیگر در میان افراد بشر شد. چه اختلافی؟ اختلافات مذهبی!
یک پیامبری می آید با یک کتاب، بعد یکی از پیروان این دین، یکی که از همه داناتر است، می آید و یک بدعتی در دین ایجاد می کند. آن دیگری بدعتی دیگر ایجاد می کند، و رفته رفته مذاهب مختلف پیدا شد.
آنوقت پیامبرانی که پس از صاحب شریعت اول، یعنی نوح آمدند، و قانونی که آنها آوردند برای حل دو اختلاف بود.یکی رفع اختلافات مردم در امور زندگی، یعنی قانون برای زندگی مردم آوردند، و دیگر اینکه آمدند و این آراء و اهواء و عقاید باطل را نسخ کردند.
گفتند این مذاهب مختلف یعنی چه؟
مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَٰكِنْ كَانَ حَنِيفًا مُسْلِمًا
( ابراهیم نه یهودی بود و نه نصرانی، بلکه حقجو و حق طلب و تسلیم حقیقت و حق بود.) یهودیت و نصرانیت به صورت دو مذهب مختلف، انحرافهایی است که بشر بدست خود از شاهراهی که خداوند بوسیله ابراهیم(ع) نشان داد پدید آمد. و این اختلاف دوم را قرآن کریم چنین بیان می کند:
وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْب^{َيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ}

خلاصه اینکه: مردم [در ابتداى تشكيل اجتماع] گروهى واحد و يك دست بودند [و اختلاف و نزاعى در امور زندگى نداشتند] ، پس [از پديد آمدن اختلاف ونزاع] خدا پيامبرانى را مژده دهنده و بيم رسان برانگيخت، و با آنان بر اساس حق كتاب نازل كرد ، تا ميان مردم در آنچه با هم اختلاف داشتند ، داورى كند . [آن گاه در خود كتاب هم اختلاف شد] و در آن اختلاف نكردند مگر كسانى كه به آنان كتاب داده شد ، [اين اختلاف] بعد از دلايل روشنى بود كه براى آنان آمد ، [و سبب آن] برترى جويى و حسد در ميان خودشان بود .
و اختلاف دوم که اختلاف در خود دین است و از ناحیه صاحبان اغراض و هوا و هوس پیدا شد، از روی جهل و نادانی و قصور نبود. یعنی این طور نبود که چون نمی دانند اختلاف می کنند و یک چیزی اضافه می کنند.
وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ مَا جَ^{اءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ}
و اختلاف نکردند مگر پس از آنکه علم به آن کتاب را واجد بودند! روی بغی، از روی ظلم و سرکشی، و از روی هوای نفس.
پس پیامبران صاحب شرائع، غیر از صاحب شریعت اول، دو کار میکردند.
یکی اینکه قانون برای مردم می آورند که این قانون حل کننده اختلافات مردم باشد و حقوق و حدود آنها را معین کند.
دیگر اینکه با بدعتهایی که قبلاً پیدا شده بود مبارزه می کردند. یعنی « مرجع حل اختلافات مذهبی بودند».
اما بعد از خاتم انبیاء، جانشین و ادامه دهنده راه آنان (امام) کارش فقط قسمت دوم است. او جانشین پیامبر است در این قسمت دوم فقط.
یعنی امام حجت خداست در میان مردم و وظیفه دارد که اختلافاتی را که اهل اهواء و بدع، اهل اغراض به وجود می آورند رفع کند. او صلاحیت کافی و کامل دارد برای حلّ این اختلافات*.