صفات مؤمنين
از آنجا که دست يافتن به اين امر باطني يعني ايمان کار آساني نيست، در آيه ديگر به ذکر نشانههاي ايمان ميپردازد؛ نشانههايي که به خوبي مؤمن را از مسلم، و صادق را از کاذب، جدا ميسازد. ميفرمايد:
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُولَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ
مؤمنان فقط كسانىاند كه به خدا و پيامبرش ايمان آوردهاند، آنگاه [در حقّانيّت آن چه به آن ايمان آوردهاند] شك ننموده و با اموال و جانهايشان در راه خدا جهاد كردهاند؛ اينان [در گفتار و كردار] اهل درستى و راستىاند.
نشانههاي ايمان
پس مؤمنان واقعي تنها کساني هستند که به خدا و رسولش ايمان آوردهاند، و هرگز شک و ترديدي هم در دين نداشته باشند.
آري! نخستين نشانه ايمان نداشتن ترديد در مسير اسلام است، نشانه دوم جهاد با اموال، و نشانه سوم که از همه برتر است جهاد با انفس (جانها) است. به اين ترتيب اسلام به سراغ روشنترين نشانهها رفته است: ايستادگي و ثبات قدم، و نداشتن شک و ترديد از يکسو، و ايثار مال و جان از سوي ديگر.
اگر اين معيار قرآني را براي سنجش مؤمنان حقيقي به کار ببريم معلوم نيست از انبوه ميليونها مدعي اسلام چه تعداد مؤمن واقعي هستند، و چه مقدار مسلمان ظاهري؟ که در واقعه کربلا اين امتحان الهي صورت گرفت.
البته در آيات فراواني نشانههاي ايمان وجود دارد، و سورهاي هم به نام “المؤمنون” است، که با مراجعه به اين سوره مبارکه به صفات ديگري از مؤمنين توجه ميشود.
توجه به اين آيه مبارک
الم ذلكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ
الم در [وحى بودن و حقّانيّت] اين كتابِ [با عظمت] هيچ شكى نيست؛ سراسرش براى پرهيزكارانْ هدايت است.
قرآن که شامل معارف الهي است و در آن شک و ريبي نيست، هدايت براي متقين است.
در اين آيات رازي نهفته است و آن اينکه قرآن “هدي للناس” يعني هدايت براي همه مردم است، چرا اينجا ميفرمايد: هدايت براي پرهيزکاران است؟
چون خداوند براي تکامل انسانها هدايتهايي قرار داده: «هدايت تکويني، هدايت تشريعي و عقل». اينها وسائلي براي شناخت و رسيدن به کمال و سعادت ابدي هستند وعدهاي از اين هدايتها و انوار الهي استفاده کرده، با دو بال علم وعمل صالح از کلاسهاي ابتدايي اسلام، به مقامهاي بالاتر ارتقاء يافتند، و جزء متقين و پرهيزکاران قرار گرفتند. پس متقين کساني هستند که هدايت اوليه را دريافت واستفاده کردند؛ چون نور قرآن بر قلبهاي مستعد بيشتر ميتابد و قلب مؤمن را عرش خدا ميسازد.
امام رضا (ع) ميفرمايد:
الايمان فوق الاسلام بدرجة، والتقوي فوق الايمان بدرجة، واليقين فوق التقوي بدرجة، وما قسم في الناس شيء اقل من اليقين
ايمان يک درجه برتر ازاسلام است، و تقوي درجهاي بالاتر از ايمان، و يقين درجهاي برتر از تقوي است، و هيچ چيز در ميان مردم کمتر از يقين تقسيم نشده.