زمزمه عـرفان مطالب تربيتي، عرفاني و اخلاقي و كتاب‌هاي سركار خانم طاهره سادات زرگرمرادي
انواع ولاء در قرآن
در قرآن سخن از «ولاء» و «موالات» و «تولّی» زیاد رفته است. آنچه مجموعاً از تدبر در آیات قرآن به دست می آید این است که از نظر اسلام دو نوع ولاء وجود دارد: منفی و مثبت.
یعنی از طرفی مسلمانان، مأموریت دارند که نوعی ولاء را نپذیرند و ترک کنند، و از طرف دیگر دعوت شده اند که ولاء دیگری را دارا باشند و بدان اهتمام ورزند.
ولاء اثباتی اسلامی نیز به نوبه خود بر دو قسم است: « ولاء عام و ولاء خاص».
ولاء خاص نیز اقسامی دارد: «ولاء محبت، ولاء امامت، ولاء زعامت، ولاء تصرف یا ولایت تکوینی».
ولاء ـ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ولاء مثبت ولاء منفی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ولاء اثباتی عام ولاء اثباتی خاص
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ولاء محبت ، و لاء امامت ، و ولاء زعامت، ولاء تصرف (ولایت تکوینی)
۱ـ ولاء منفی در قرآن
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ ۚ أَتُرِيدُونَ أَنْ تَجْعَلُوا لِلَّهِ عَلَيْكُمْ سُلْطَانًا مُبِينًا
(اى اهل ايمان !كافران را به جاى مؤمنان ، سرپرست و يار خود مگيريد . آيا مىخواهيد براى خدا بر ضد خودتان دليلى آشكار [نسبت به عذابتان در دنيا و آخرت] قرار دهيد ؟)
یک مسلمان نباید «ولاء» غیر مسلمان را داشته باشد. طبیعت انسان دزد است و ضبط و گیرندگی از جمله خواص انسانی است و چه بسا ناخود آگاه افکار و اندیشه های دیگران را در لوح خویش ثبت کند. قرآن می فرماید:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءَكُمْ مِنَ الْحَقِّ
(ای کسانی که ایمان آورده اید! دشمن من و دشمن خودتان را «ولی» نگیرید که دوستی بر آنان افکنید و حال اینکه به حقی که شما را آمده است کافر شده اند.) تا آنجا که می فرماید:
إِنْ يَثْقَفُوكُمْ يَكُونُوا لَكُمْ أَعْدَاءً وَيَبْسُطُوا إِلَيْكُمْ أَيْدِيَهُمْ وَأَلْسِنَتَهُمْ بِالسُّوءِ وَوَدُّوا لَوْ تَكْفُرُونَ
(اگر به شما دست یابند، دشمنانتان هستند و دست و زبانشان را به بدی به سوی شما می گشایند و دوست دارند که کافر شوید.)
این آیات منشاء خطر را گوش زد می کند، همانطور که در این زمان ما شاهد ولایت بیگانگان هستیم، البته نه اینکه مسلمانان با غیر مسلمان بکلی قطع ارتباط کنئد، و رابطه اجتماعی و اقتصادی و احیاناً سیاسی نداشته باشند، بلکه مشروط به این است که منطبق با مصالح کلی جامعه اسلامی باشد، و مسلمان محتاط، و از خطر غافل نباشد و فراموش نکند که عضو یک جامعه توحیدی است و آن غیر مسلم، عضو یک پیکر و جزء یک اجتماع دیگر است.
منظور از حق در آیه فوق همان قرآن و قانون الهی است که خداوند توسط پیامبری که «رحمة للعالمین» است فرستاده شده اما آنها این امور را قبول ندارند، پس مسائلی که آنها بدان معتقدند نمی تواند به نفع مسلمانان باشد. و شما از حقیقت دور می شوید.
۲ـ ولاء اثباتی عام
از نظر قرآن ایمان ملاک وحدت و رکن شخصیت و تکیه گاه استقلال و موتور حرکت جامعه اسلامی، و «اساس دوستی و وِداد و ولاء» مؤمنان است. و می فرماید:
وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ ۚ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ أُولَٰئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ ۗ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
(مردان و زنان با ايمان دوست و يار يكديگرند ؛ همواره به كارهاى شايسته فرمان مىدهند و از كارهاى زشت و ناپسند بازمىدارند ، و نماز را برپا مىكنند ، و زكات مىپردازند ، و از خدا و پيامبرش اطاعت مىنمايند ؛ يقيناً خدا آنان را مورد رحمت قرار مىدهد ؛ زيرا خدا تواناى شكستناپذير و حكيم است )
مؤمنان نزدیک به یکدیگرند و به موجب این نزدیکی، «حامی و دوست و ناصر، یکدیگرند» و به سرنوشت هم علاقه مندند، و در حقیقت به سرنوشت خود که یک واحد را تشکیل می دهند علاقه می ورزند، لذا امر به معروف می کنند و یکدیگر را از منکر و زشتیها باز می دارند. مسلمانان با اعمال اسلامی مانند «زکات و نماز» زکات که از حسن رابطه مسلمانان با یکدیگر که در اثر تعاطف و تراحم اسلامی از یکدیگر حمایت می کنند و بهم تعاون و کمک می کنند. و خداوند انواع رحمتهای الهی و سعادتها را بر این جامعه فرود می آورد. « و این ولاء اثباتی عام، تنها ناظر به محبت و وداد قلبی نمی باشد، بلکه نوعی تعهد و مسئولیت برای مسلمین در زمینه حسن روابط مسلمین را با یکدیگر اثبات می کند.»