اقسام ولایت خداوند

اقسام ولایت خداوند
گفته شد، ولایت گذشته از معنای سر پرستی، حکومت و زمامداری، به معنای قرب است و آن بر دو نوع است: ولایت عامه، و ولایت خاصه. حال می گوئیم:
خدای سبحان بر انسان سه نوع ولایت دارد.
اولین ولایت: «ولایت عام» است که با ربوبیت مطلقه خدا همراه می باشد و همه موجودات را زیر پوشش خود قرار می دهد. مؤمنین، کافران و حتی شیطان تحت این ولایتند، زیرا شیطان نیز مخلوق خداست و در پیشگاه خدای سبحان ذلیل است.
دومین ولایت: «ولایت خاص» است که خداوند تبارک و تعالی نسبت به همه مؤمنین دارد. صدر آیةالکرسی ناظر به این ولایت است:
^{اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ}
(خداوند، ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده‌اند؛ آنها را از ظلمتها، به سوی نور بیرون می‌برد.) . و البته ایمان و مؤمنان مراتب و درجاتی دارند:
ُولَٰئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا ۚ لَهُمْ دَرَجَاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَمَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ
(آری،) مؤمنان حقیقی آنها هستند؛ برای آنان درجاتی (مهم) نزد پروردگارشان است؛ و برای آنها، آمرزش و روزی بی‌نقص و عیب است.
سومین و برترین ولایت که کمل و خلص اولیای الهی و انسانهای کامل از آن برخوردارند، «ولایت اخص» است که بندگان ویژه مشرّف به این ولایتند، چنانکه خداوند از زبان رسول خدا(ص) می فرماید: «
إِنَّ وَلِيِّيَ اللَّهُ الَّذِي نَزَّلَ الْكِتَابَ ۖ وَهُوَ يَتَوَلَّى الصَّالِحِينَ
(ولی و سرپرست من، خدایی است که این کتاب را نازل کرده؛ و او همه صالحان را سرپرستی می‌کند)
پیامبر(ص) می فرماید: مرا دوست و یاور، خدایی است که این کتاب (قرآن) را فرستاده و البته او یاور نیکوکاران است.
این ولایت رحمت و عنایت خاص است که خدای سبحان نسبت به انبیاء و اولیاء دارد، ولی نسبت به سایر مؤمنان آن ولایت را اعمال نمی کند. و این ولایت برای نزدیکان و مقربین به خداست، قرآن کریم خبر می دهد که عده ای اولیاء الهی هستند، و خدای سبحان هم ولی آنها است:.
« أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ^»
(هان، که اولیای خدا ترس و واهمه ای ندارند.)
*می فرماید: عده ای ولیّ الله هستند، و لازمه ولایتشان آن است که خوف و حزن را به سوی آنان راهی نیست.
زیرا اگر انسان به خدا نزدیک شد، در حصن و دژ محکم توحید قرار گرفته «لا الا الله حٍصنی» و اگر کسی در حصن توحید قرار گرفت دیگر ترسی و اندوهی ندارد، زیرا آنچه محبوب مؤمن است از دست رفتنی نیست لذا مؤمن خوف و هراسی ندارد، و خدای سبحان ولی مؤمنین است. پس عده ای اولیاء الهی اند، و خداوند هم ولیّ آنهاست.
این ولایت مخصوص حضرت محمد(ص) و اوصیای وی می باشد. «علیاً ولی الله».
راه تشخیص ولیّ الله بودن را هم خدای کریم در این آیه معین نموده است، در باره عده ای می فرماید: اگر چنین می پندارید که از اولیاء الهی هستید، باید مشتاق لقاء حق بوده، و از مرگ نترسید و اگر تمنّی مرگ ندارید و از آن هراسانید، بدانید که ولیّ الله نیستید.^{*
قُلْ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ هَادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ أَوْلِيَاءُ لِلَّهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِين}
توجهی به سخنان علی(ع) تقریباً به این مضمون که فرمودند : همانا مرگ نزد فرزند ابیطالب گوارا تر از شیر مادر است.
*شرط تشرف به این ولایت، وصول به کمال توحید نظری و عملی است، چه اینکه آیه شریفه اشاره به همین معنا دارد. ^{إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ}
آنچه انسان را به کمال صعود می رساند دو چیز است: اول، «کمال توحید نظری» که از آن به « الْكَلِمُ الطَّيِّبُ» تعبیر شده و دوم، «کمال توحید عملی» که از آن به «الْعَمَلُ الصَّالِحُ» یاد شده.