انسان کامل و ولی خدا در مکتب عرفان

انسان کامل و ولی خدا در مکتب عرفان
«انسان کامل» در مکتب عرفان جایگاه ویژای دارد. از نظر عرفا، انسان کامل، ولی خدا و وسیله ای است که مردم از طریق او به معرفت خدا و معرفت اولیای الهی وحقیقت عالم می رسند و هر معرفتی که انسان می خواهد به دست بیاورد، باید باشد پس «اعتقاد به توحید و نبوت و قیامت باید به واسه او از مجرای انسان کامل باشد که همان امام است. »
اگر معرفت از طریق خلیفه و ولی خدا نباشد، اعتقاد به اصول دین باطل است؛ زیرا ما نمی توانیم خدا را با عقل و ظن خودمان بشناسیم، پس باید انسان هایی باشند که بتوانند آن معارف الهی را از منبع وحی به مردم برسانند:
نحن معاشر الانبیاء نکلم الناس علی قدر عقولهم
ما انبیا با مردم به انداز عقل هایشان سخن می گوئیم (به اندازه قدرت درک و فهمشان)
و این بحث آمادگی روحی و زمانی و مکانی می خواهد، و ما تعبدا اعتقاد داریم که ائمه اطهار “انسان کامل” هستند .
بنابراین ولایت یک واقعیت در عالم است و اگر کسی دارای بصیرت باطنی باشد و با تأمل به نظام آفرینش توجه کند، می تواند تا اندازه ای خدا و اسماء الله و ولایت و واسطه های فیض را بشناسد.
درصورت عدم شناخت امام، انسان در ظلمت جاهلیت می ماند و هر اندازه شناخت امام بیشتر باشد از آن ظلمت جاهلیت خارج می شود. در آیة الکرسی اشاره به همان نور و ولایت خداوند است:

اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ ۖ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ ۗ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
می فرماید: خداوند سرور کسانی است که ایمان آورده اند، آنان را از تاریکی های به سوی روشنایی می برد. [ولی] کسانی که کفر ورزیده اند، سرورانشان طاغوتند، که آنان را از روشنایی به سوی تاریکی ها به در می برند.
پس ولایت پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) پرتوی از ولایت خداوند است. یعنی ولایت ائمه اطهار(ع)، تحت ولایت پیامبر(ص) است و نور و ولایت پیامبر(ص) از نور و تجلی ولایت خداوند است و آن ها در سیر نزولی این ولایت قرار دارند. رابطۀ امام با توحیداین گونه است.