دعا و نیایش

دعا و نیایش

خداوند متعال به پیامبر گرامی می فرماید:
وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ  أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ
هنگامى كه بندگانم از تو در باره من بپرسند، [بگو:] يقيناً من نزديكم، دعاى دعا كننده را زمانى كه مرا بخواند اجابت مى‏كنم، پس بايد دعوتم را بپذيرند و به من ايمان آورند، تا [به حقّ و حقيقت] راه يابند [و به مقصد اعلى برسند].
حضرت علی(ع) در حدیثی می‌فرماید: «دعا کلید درهای نجات و کامیابی و گنجینه‌های رستگاری است» و بهترین دعا آن است که از سینه های پاک و دلی پرهیزکار برآید. مناجات سبب نجات است و با اخلاص خلاصی آید و چون بی‌تابی سخت گردد، پناه جویی به درگاه خدا است.
دعا ارتباط مخلوق با خالق است. طایر قدسی روح، در حال نیایش از قفس تن آزاد می گردد و پر و بالی در بی نهایت می گشاید. اگر روح آدمی به این پرواز ملکوتی موفق شود و با جذبه الهی، به جلوه جمال و جلال الهی نشیند، با تاباندن فروغ الهی بر قلب، سالک الی الله در انواری از نور ربوبی غوطه ور خواهد شد. اما در این ارتباط و پرواز ملکوتی در دعا، از پروردگار خود چه بخواهیم؟ اگر ائمه معصومین(ع) نبودند و نیایش را از آن‌ها نمی آموختیم، چه بسا از خواسته ها و نیازهای حقیقی محروم می ماندیم. آن ها به ما آموختند که چه بخواهیم و چگونه با محبوب و خدای مهربان و رؤوف راز و نیاز کنیم.
صحیفه سجادیه یکی از برکاتی است که به ما هدیه شده است. ببینیم امام سجاد(ع)، آن انسان کامل، در دعای مکارم اخلاق از خدای خود چه می‌خواهد. ایشان در فرازی از این دعا می فرماید:
خداوندا! این صفات وغرائز و عواطفی را که در درون من وجود دارد پرورش ده و آن ها را به ثمر برسان.
وجود انسان مانند درختی است که باید رشد کند. یعنی در درون او نهالی نهفته است که بر اثر غرائز و بذرهایی که خداوند در درونش قرار داده به وجود آمده؛ انسان باید این بذرها را آبیاری کند و از خدا بخواهد این ها را پرورش داده و به ثمر رساند. امام سجاد(ع) از خداوند چنین می خواهد:
خداوندا! این بذری را که در وجود من قرار داده ای رشد وپرورش ده تا به نهالی تبدیل شده و بزرگ گردد و سپس این نهال درخت شود، و میوه و ثمره هایی داشته باشد و آن گاه از این میوه های درخت وجود من به بندگانت عنایت کن.
هدف از خلقت انسان در زمین این است که ثمرۀ وجودش برای دیگران باشد؛ یعنی به عنوان واسطۀ فیض قرار گرفته است و این مسأله باعث رسیدن انسان به خدا می شود؛ یعنی به عنوان خلیفۀ خدا در زمین قرار گیرد.
امام سجاد(ع) همچنین از خداوند طلب اخلاق کریمه می کند. زیرا انسان باید از رذائل اخلاقی هجرت کند؛ یعنی تخلیه کند و خانه تکانی در نفس خود انجام دهد و هرگونه رذیله اخلاقی اعم از کبر، بخل، کینه و… را از وجود خویش خارج سازد. زمانی که این کار را انجام داد باید چیزی جایگزین نماید. به عبارت دیگر باید تحلیه کند یعنی صفات نیک و اخلاق حسنه«تواضع و کرم و بخشش و مهربانی و …» را در آیینه وجود خود قرار دهد، تا به خدای خویش نزدیک تر گردد. سپس از خدا بخواهد که ثمرۀ وجودش پرورش یابد و آن را بارور کند تا میوه دهد و ثمر بخش باشد.
بنابراین هر انسانی که بداخلاق یا متکبر یا بخیل یا بدزبان باشد، در حقیقت از باطن او این آثار نمایان می شود و تراوش می کند. یعنی ممکن است این مسأله دست خودش هم نباشد و میوه نهال درون او چنین است.
اما امام سجاد(ع) در دعای مکارم الاخلاق از خداوند درخواست مهم دیگری دارد و در مناجات با پروردگارش می فرماید:
اللهم صل علی محمد و آله، و بلّغ بایمانی اکمل الایمان و اجعل یقینی افضل یقین
خدایا! بر محمد و آلش رحمت فرست و ایمان مرا به درجه کامل تر، و یقین مرا به بالاترین یقین برسان
اولین و اساسی ترین ریشه دین مقدس اسلام توحید و خدا شناسی است؛ زیرا در فطرت و سرشت انسان غرس شده و ریشه دارد و بشر قبل از این که چشم به جهان گشوده باشد، با فطرت توحیدی متولد می شود و این غریزه در اعماق وجود او کاشته شده و تا قیامت هم ادامه دارد، و باید این فطرت خدادادی را شکوفا کرد تا به کمال برسد. از این رو خداوند، پیامبرانی را مبعوث فرمود که عمده برنامه آن ها بیداری این فطرت خدادادی و آشنانمودن مردم با مبدأ و معاد بوده است. و در همین راستا، کتب آسمانی را مبنای دعوت ایشان، و خدا شناسی و توحید قرار داد.