سؤالی قابل تأمل

آیات ۱ تا ۴ .
بسم الله الرحمن الرحيم
هَلْ أَتَىٰ عَلَى الْإِنْسَانِ حِينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئًا مَذْكُورًا ﴿١﴾ إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًا ﴿٢﴾ إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا ﴿٣ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ سَلَاسِلَ وَأَغْلَالًا وَسَعِيرًا ﴿٤﴾
شماره سوره  ۷۶    نام سوره  انسان   تعداد آيات  ۳۱   مدني
به نام خدا كه رحمتش بى‏اندازه است‏و مهربانى‏اش هميشگى.
آيا بر انسان زمانى از روزگار گذشت كه چيزى در خور ذكر نبود ؟«۱» ما انسان را از نطفه آميخته و مختلطى] از مواد و عناصر] آفريديم و او را از حالتى به حالتى و شكلى به شكلى [از نطفه به علقه ، از علقه به مضغه ، از مضغه به استخوان تا طفلى كامل] درآورديم ، پس او را شنوا و بينا قرار داديم .«۲» ما راه را به او نشان داديم يا سپاس گزار خواهد بود يا ناسپاس . «۳» همانا ما برای کفران کنندگان زنجیرها و غُل ها و آتشی فروزان آماده کرده ایم «۴»

شرح و تفسیر آیات ۱ تا ۴
سؤالی قابل تأمل
با اينكه بيشترين بحثهاى اين سوره پيرامون قيامت و نعمتهاى بهشتى است، ولى در آغاز آن سخن از آفرينش انسان است چرا كه توجه به اين آفرينش زمينه‏ ساز توجه به قيامت و رستاخيز است . ‏
می فرماید : آيا چنين نيست كه زمانى طولانى بر انسان گذشت كه چيز قابل ذكرى نبود؟ ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر باشد (و پذيرا گردد) يا كفران كند. سپس کیفر بندگان شاکر و کفران کنندگان را بیان می فرماید.
در اول آیه نوعی تفکر و تدبر نهفته است می فرماید :
هَلْ أَتى‏ عَلَى الْإِنْسانِ حِينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئاً مَذْكُوراً (۱
آيا چنين نيست كه زمانى طولانى بر انسان گذشت كه چيز قابل ذكرى نبود ؟
علامه می فرماید: استفهام در این آیه برای تثبیت مطلب است، و در نتیجه معنا را بطور سر بسته اثبات می کند ، و معنای آن اینستکه بطور مسلم روزگاری بوده که نام و نشانی از انسان نبوده ، و ^{چه بسا مقصود آن مفسر قدیمی که گفته کلمه «هل» در این آیه به معنای کلمه «قد» است ، همین باشد.}
«هل » = قد « الیس قد اتی علی الانسان حین من الدهر لم یکن شیاً مذکورا»
*باتفاق مفسرین «هل» در اینجا و در سوره « هل اتاک حدیث الغاشیه» بمعنی «قد» است زیرا که استفهام یعنی طلب فهم کردن برای کسی که تمام صفحه موجودات در علم حضوری او مکشوف است محال می نماید.
اینست که بایستی «هل اتی» را حمل بر معنی خبر نمود که حق سبحان خبر می دهد که «محققاً گذشت بر انسان زمانی طولانی از دهر که چیزی نبود یاد کرده شده»
در حديثى از امام باقر (ع ) نقل شده كه فرمود:” انسان” در” علم خدا” مذكور بود، هر چند در «عالم خلق» مذكور نبود»