نکته ها و پیام ها/آزمایش الهی

نکته ها
*«دهر» به معنای زمان و دوران و «امشاج» به معنای مخلوط است.
*امام باقر (ع) فرمود: مراد از «امشاج» ، اختلاط نطفه مرد با زن است. (تفسیر نور الثقلین).
*امام صادق(ع) در روایتی فرمودند: انسان در تقدیر الهی بود ولی چیز موجودی نبود. «ام یکن شیئأمذکوراً» (تفسیر کنزالدقائق).
*و امام باقر(ع) در روایتی فرمودند: «کان شیئاً لم یکن مذکوراً» ^{انسان چیزی بود ولی قابل ذکر نبود و بعداً قابلیت پیدا کرد.}
*برای بیدار کردن وجدان خفته، گاهی مسائل قطعی در قالب سدوال مطرح می شود . چنانکه مادر از فرزند خود می پرسد: آیا من بتو شیر ندادم؟ در این آیه هم کلمه «هل» به معنای «قد» می باشد. «هل اتی علی الانسان…» یعنی به تحقیق، بر هر انسانی دورانی گذشته که چیزی قابل ذکر نبوده است.
*ناچیز بودن انسان گاهی طبیعی است، «لم یکن شیئاً مذکوراً» ، ولی گاهی به خاطر عمل کرد نامناسب، خودش را به مرز ناچیز بودن می رساند. چنانکه قرآن می فرماید: «یا اهل الکتاب لستم علی الشیءٍ حتی تقیموا التوراة و الانجیل و…» ای اهل کتاب اگر کتاب آسمانی را بر^{پا ندارید، هیچ نیستید.}
* قرآن ۱۲ مرتبه از آفرینش انسان از نطفه یاد کرده است، تا هم قدرت خداوند معلوم شود که از نطفه ای انسان می سازد ، و هم انسان دارای غرور و تکبّر نگررد.

پیام ها
۱ـ انسان باید در باره مبدأ وجود خود فکر کند. «لم یکن شیئاً مذکوراً».
۲ـ انسان موجودی نو آفریده و حادث است. «لم یکن شیئاً مذکوراً ».
۳ـ انسان در مسیر وجودی خود، روند تکاملی داشته و مراحلی را طی نموده است : ابتداء وجود نداشت، «لم یک شیاً» ^{بعد از بوجود آمدن هم ، چیز قابل ذکری نبود «لم یکن شیئاً مذکوراً».}
۴ـ یاد ضعف ها، غرور انسان را برطرف و او را تسلیم خداوند می کند. «لم یکن شیئاً مذکوراً» .
۵ـ آفرینش انسان از نطفه ناچیز، جلوه ای از عظمت الهی است. «إنا خلقنا الانسان من نطفه…».
۶ـ خداوند با صورت گری روی آب ، قدرت نمایی می کند. «من نطفة امشاج».
۷ـ آفرینش انسان، حکیمانه و هدفدار است. «خلقنا الانسان…نبتلیه».
۸ـ انسان موجودی مسئول و مکلّف است. (آزمایش کردن نشانه تکلیف است) «نبتلیه» .
۹ـ همه انسان ها در طول تاریخ مورد آزمایش الهی واقع می شوند. «نبتلیه».
^{۱۰ـ بیان دو ویژگی شنوایی و بینایی برای نمونه است و گرنه تمام اعضای بدن مورد امتحان واقع می شوند. «سمیعاً بصیراً».}
آزمایش الهی
نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْناهُ سَمِيعاً بَصِيراً (۲)
و او را مى‏آزمائيم او را شنوا و بينا قرار داديم.
و از آنجا كه تكليف و آزمايش انسان علاوه بر مساله آگاهى و ابزار شناخت، نياز به دو عامل ديگر يعنى به مساله” هدايت” و” اختيار” دارد لذا آيه بعد به آن اشاره كرده، مى‏فرمايد:
(إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبِيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً)
ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر و پذيرا باشد، يا كفران كننده و ناپذيرا
به این معنا که ما راه را به او نشان داديم، و انواع هدایت ها را در اختیار او قرار دادیم ، خواه با استفاده از هدایت های الهی ، شاكر و پذيرا باشد، يا كفران كننده و ناپذيرا” (اما يكون شاكرا و اما يكون كفورا).