زمزمه عـرفان مطالب تربيتي، عرفاني و اخلاقي و كتاب‌هاي سركار خانم طاهره سادات زرگرمرادي
انواع هدایت
*هدايت” در اينجا معنى وسيع و گستردهاى دارد كه هم هدايت” تكوينى” را شامل مىشود و هم هدايت” فطرى” و هم” تشريعى” را هر چند سوق آيه بيشتر روى هدايت تشريعى است.
توضيح اينكه از آنجا كه خداوند انسان را براى «هدف ابتلاء و امتحان و تكامل» آفريده است مقدمات وصول به اين هدف را نیز در وجود او آفريده، و نيروهاى لازم را به او بخشيده اين همان «هدايت تكوينى» است.
سپس در اعماق فطرتش عشق به پيمودن اين راه را قرار داده، و از طريق الهامات فطرى مسير را به او نشان داده است، و از اين نظر هدايت” فطرى” نموده است . و از سوى ديگر، رهبران آسمانى و انبياى بزرگ را به تعليمات و قوانين روشن براى «ارائه طريق» مبعوث كرده، و به وسيله آنها «هدايت تشريعى» فرموده است، و البته تمام اين شعب سه گانه هدايت، جنبه عمومى دارد، و همه انسانها را شامل مىشود.
رويهمرفته اين آيه به سه مساله مهم و سرنوشتساز در زندگى انسان اشاره مىكند: مساله «تكليف»، مساله «هدايت» و مساله «آزادى اراده و اختيار» كه لازم و ملزوم يكديگر و مكمل يكديگرند.
در ضمن جمله” إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبِيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً” خط بطلان بر مكتب جبر مىكشد. و تعبير به «شاكرا و كفورا» مناسبترين تعبيرى است كه در اينجا امكان دارد، چرا كه در مقابل نعمت بزرگ هدايت الهى آنها كه پذيرا و تسليم شوند، و راه هدايت پيش گيرند، شكر اين نعمت را بجا آورده، و آنها كه مخالفت كنند كفران كردهاند.
زيرا آنها كه اين نعمت بزرگ را ناديده بگيرند بالاترين كفران را كردهاند، چرا كه خداوند انواع وسائل هدايت را در اختيار آنها گذارده، و اين نهايت كفران است كه همه را ناديده بگيرد و راه خطا برود.
در ضمن باید توجه داشت «کفور»، واژه ای که هم در مورد «کفران نعمت» به کار می رود و هم در مورد «کفران اعتقادی» (همانطور که راغب در مفردات آورده است ) .
در حدیثی از امام صادق (ع) فرمودند : خداوند به مردم شناسانید راه عدالت را، آنها یا آن راه را می گیرند و یا آن را رها می کنند. آیه در سخنان جبری مسلکان است که خیال کرده اند بندگان از خود اختیار ندارند در صورتی که پروردگار می فرماید ما راه خیر وشر را نشان دادیم حال می خواهید هدایت یابید و شکر این نعمت کنید یا کفران نعمت کنید و گمراه گردید.