خوف از خدا بخاطر عظمت مقام اوست 

خوف از خدا بخاطر عظمت مقام اوست 
*دوم از اوصاف ابرار این است که « وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا »  (ترسناکند از روزیکه «شرّ» آن پهن گردیده و فرا گرفته) .
اگر چه حکماء شر را امر عدمی دانند لکن نه عدم مطلق که هیچ حظی و بهره ای از وجود دارا نباشد ، بعضی از آنها شر را از باب عدم ملکه دانند یعنی در جایی که شأنیت وجود داشته باشد و مفقود گردیده آنرا شر نامند .
و نیز بعضی از مفسرین گفته اند «شر» نسبت به خیر امر عدمی بشمار میرود یعنی موجودیکه در آن خیّریت یا شر مفقود گردیده شرّ نامیده می شود (مثل کوری ، که به کسی اعمی گویند که لایق چشم باشد).و یا شر یکی از عوارض و موجود عرضی بشمار میرود.
آیه اشاره باین دارد که در روز قیامت باعتبار فعلیت وسعه وجود بایستی رحمت الهی فرا گرفته باشد تمام افراد بشر را ، و کفار و اشقیاء خود را از آن رحمت عام محروم نموده و به جای اینکه رحمت فرا گیرد آنان را آثار غضب نمودار می گردد ، اینستکه آن روز تمام افراد بشر در هول و اضطراب می افتند.
چنانکه در اوصاف آن روز فرموده «یوم یجعل الولدان شیباً» روز قیامت چنان سخت است که اگر بفرض بچه ای بدنیا آید پیر می گردد، مگر اولیاء الله که در مقام امن هستند « لا خوف علیهم و لا یحزنون» در آن روز اولیاء الهی را نه خوفی است و نه محزونند بلکه از الطاف الهی شادمانند.
سخن کوتاه اینکه مسئله خوفی که این طائفه در گفتار خود آوردند، خوف در مقام عمل است ، چون حساب عمل بنده با خدا است ، و بندگی لازمهء لاینفک انسان است، انسان بهر درجه از کمال برسد، و حتی بمقام عصمت و بی گناهی هم برسد، باز هم بنده است، و بنده ممکن نیست از خوف پروردگارش تهی باشد، همچنانکه فرمود:
«إِنَّ إِلَيْنَا إِيَابَهُمْ ﴿٢٥﴾ ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا حِسَابَهُمْ ﴿٢٦﴾غاشیه
(برگشتشان بسوی ما و حسابشان بعهده ما است).
*********
سپس به سومین عمل شایسته آنها پرداخته می گوید:
وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا
و غذا را در عين دوست داشتنش ، به مسكين و يتيم و اسير انفاق مى‏كنند .«۸»
انها «غذای خود را در عین اینکه نیازمندند و دوست دارند به «مسکین و یتیم و اسیر» می دهند. آری اطعام کردن آنها ساده نبود بلکه توأم با ایثار در هنگام نیاز شدید است به نیازمندان (مسکین و یتیم و فقیر) به این ترتیب رحمتشان عام و خدمتشان گسترده است.
لذا سوم از مصادیق بِرّ که در این آیات تذکر میدهد اینستکه نیکوکاران با رغبت و احتیاج آنان به طعام ، اطعام طعام می کنند به فقرا و ایتام و مساکین که اشاره به این آیه دارد
لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّىٰ تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ ۚ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ
(هرگز بشما خیر و خوبی نمی رسد مگر از آنچه دوست دارید انفاق نمائید ، و آنچه انفاق نمائید خدا به آن علم دارد) .
اگر چه ظاهراً ضمیر «حبّه» راجع به طعام است لکن بعض مفسرین گفته اند: ممکن است راجع به خدا باشد که نیکوکاران از روی محبت به خدا اطعام طعام می کنند ، و دوستی خدا سبب اطعام نمودن آنها گردیده (با اینکه علاقه و نیاز به طعام دارند.
و در آیه بعد، چهارمین عمل بر جسته ابرار را «اخلاص» می شمرد، و می فرماید:
إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا
آنها می گویند ما شما را تنها برای خدا اطعام می کنیم، نه پاداشی از شما می خواهیم و نه تشکری.
لذا چهارم از خصوصیات نیکوکاران «اخلاص» است که به زبان حال و قال گویند ما برای خوشنودی خدا انفاق می نمائیم و از شما فقراء عوض و یا اظهار تشکر و قدردانی یا چیز دیگری منتظر نمی باشیم .
اشاره باینکه : عمل خود را نه فقط اطعام ، بلکه تمام اعمال خود را خالصانه و برای ذات پاک خداوند است .
*این برنامه منحصر به اطعام نیست بلکه تمام اعمالشان مخلصانه و برای ذات پاک خداوند است و هیچ چشمداشتی به پاداش مردم و حتی تقدیر و تشکر آنها نیست.و اصولاً در اسلام ارزش عمل به خلوص نیت است.
و گر نه اعمالی که انگیزه های غیر الهی داشته باشند، خواه ریا ، یا به خاطر هوای نفس، و یا تشکر و قدر دانی مردم، و یا پاداش مادی، هیچگونه ارزش معنوی و الهی ندارد. و ابرار کسانی هستند که در انفاق منت بفقیر نگذارند و عوض از او نخواهند، بلکه با کمال احتیاج خود خالصانه و مخلصانه لوجه الله انفاق نمایند.
حدیث مشهور پیغمبر اکرم (ص) «لا عمل الا بالنیه و انما الاعمال بالنیات» اشاره به همین معنی است .
منظور از «وجه الله» همان ذات خدا است ، و گر نه خدا صورت جسمانی ندارد و این همان چیزی است که در سایر آیات قرآن تأکید شده مانند آیات «وَمَا تُنْفِقُونَ إِلَّا ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ »ۚ ( شما جز برای خدا انفاق نکنید )
و در آیه ۲۸ سوره کهف در توصیف همنشینان شایسته پیامبر (ص) چنین آمده است 
وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ ۖ
با کسانی که صبح و شام پروردگارشان را می خوانند درحالی که همواره خشنودی او را می طلبند پایدار باش!
در آخرین و پنجمین توصیف «ابرار» می فرماید: آنها می گویند: ما از پروردگارمان خائفیم از آن روز که عبوس و شدید است ، این سخن ممکن است زبان حال ابرار باشد یا زبان قال آنها :
إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا يَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِيرًا
» ما از پروردگارمان در روزى كه روز عبوس و بسيار هولناكى است مى‏ترسيم .«۱۰»
«قمطریر» بمعنی شدید و عبوس است . و تعبیر از روز قیامت به روز عبوس و سخت با اینکه عبوس از صفات انسان است و به کسی می گویند که قیافه اش درهم کشیده ، بخاطر تأکید بر وضع وحشتناک آن روز است . یعنی آنقدر حوادث آن روز سخت و ناراحت کننده است که نه تنها انسان در آن روز عبوس است بلکه گوئی خود آن روز هم عبوس است.
سئوال ؟ در اینجا سؤالی پیش می آید و آن اینکه ، اگر ابرار تنها برای ذات پاک خدا کار می کنند ، پس چرا می گویند ما از عذاب روز قیامت بیمناکیم ؟ آیا انگیزه الهی با انگیزه «ترس» از عذاب قیامت سازگار است؟ !
با توجه به یک نکته جواب آن روشن می شود ، و آن اینکه آنها بهر حال بخاطر خدا گام بر میدارند و اگر از عذاب قیامت می ترسند به خاطر آن است که عذاب الهی است و اگر به نعمتهای بهشت علاقه دارند چون این نعمتها از ناحیه او است و این همان چیزی است که در باب نیت عبادت در فقه مطرح است می گویند قصد قربت در عبادت منافات با انگیزه علاقه به شوق به بهشت و ثواب و ترس از جهنم و یا حتی مواهب مادی این دنیا از سوی خداوند ندارد (مانند نماز استسقا برای نزول باران) ، زیرا همه اینها باز گشت به خداوند می کند.
هر چند مرحله عالی عبادت این است که علاقه به نعمتهای بهشت و ترس از عذاب دوزخ هم انگیزه آن نباشد فقط « حباً لله» انجام گیرد. و تعبیر به إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا يَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِيرًا هم شاهد بر اين است كه اين خوف هم خوف از پروردگار است.