«یا رب»

ربّ : تربیت کننده ، مالک
این اسم شریف یکی از اسمای حسنای الهی است و در نزد جمعی از بزرگان و عارفان اسم اعظم است . و خداوند نیز دعوت و استجابت خود را در بدین اسم مبارک داده شده است.

«اُدعوا رَبُّکُم فَاستَجابَ لهم» ربّ خودتان را بخوانید که او خواسته های شما را برآورده می کند. و رب به دوازده معنا آمده است .
۱ـ جمع کننده، ۲ـ مدبّر ۳ـ اصلاح کننده ۴ـ مالک یعنی خداوند ۵ ـ همراه و رفیق ۶ـ سیّد ۷ـ ثابت ۸ـ دائم ۹ـ خالق ۱۰ تحویل کننده ۱۱ ـ الهام کننده ۱۲ـ تربیت کننده .

خداوند می فرماید: «الحمد لله رب العالمین» یعنی حمد و سپاس برای آن خدائی است که پروردگار عالمیان است .

 یکی از اسماء الهی نام «رب» است

خدایتعالی را اسماء بسیار است که یکی از آنها نام شریف «رب» میباشد، که بسیار دقیق و لطیف است، و در قرآن (نهصدو شصت و هشت) مورد این نام در موارد گوناگون ذکر شده. تمام انبیاء و اولیاء خدا حوائج و خواسته خود را با توسل به این نام شریف از خدایتعالی در خواست نموده، و دعای آنها به هدف اجابت رسیده است.

از شواهد قرآن بدست می آید، خدایتعالی حتی دعای ابلیس را هم بخواندن و توسل باین نام شریف بهدف اجابت رسانید و گفت: «قال ربّ فانظرنی الی یوم یُبعثون» (پروردگارا مهلت ده مرا تا روزیکه مردم برانگیخته میشوند)، و خدایتعالی دعای او را اجابت کرد و فرمود: «قال فإنک من المنظرین الی یوم الوقت المعلوم» (بدرستیکه تو از مهلت دادگانی تا وقت مقرر) .

در اخبار وارد شده اگر کسی هفت مرتبه«یارب» بگوید حاجتش اجابت می شود. البته همه اسماء الهی مورد توجه اولیاء الهی بوده اند منتها بعضی از اسماء در مرتبه اعظم و اکبر و بعضی در مقام تعظیم و ترفیع و تقدیسند.

*راغب در مفردات می گوید: «رب» در اصل به معنای تربیت کردن می آید، و تربیت هر چیزی به این است که وی را به منتهای کمال لایق می رساند.

لفظ «رب» به غیر خدا به طور مستعار اطلاق می شود زیرا گفتن «ربه» به غیر الله جایز نیست به این جهت که تنها او مربّی و متکفّل مصلحت موجودات است.

در سوره انعام آیه ۱۶۴ می فرماید: «بگو چگونه جز خدای یکتا «رب» جویم که او «رب» همه چیز است. تمام ربوبیت مختص به ذات لایزال الهی است و هر کس مدعی چنین مقامی باشد، کذاب و نیرنگ باز است»

همانطور که گفته شد نام شریف «رب» از اسم هایی است که به دفعات در قرآن و همچنین در لسان انبیا و اولیا تکرار شده است و این حکایت از رمز معنوی و تاثیر خاص این اسم می نماید . و دلیل اینکه قرآن کریم مقام ربوبیت را از غیر خدا نفی می کند، آن است که تمام تربیت کنندگان عالم تحت مقام والای ربوبیت اویند و پروردگار متعال، کل جهان را تحت تربیت و پرورش خویش دارد .

باید توجه داشت که «رب » به «مالک مصلح » گفته می‌شود، بنابراین به هر کس که مالک چیزی باشد گفته نمی‌شود. «رب» از ماده «ربب» است نه از ماده «ربو» و به اصطلاح مضاعف است نه ناقص ، ولی در معنی اصلی «ربّ » ، مفهوم پرورش و تربیت افتاده است و لذا در فارسی معمولاً آن را به عنوان پروردگار ترجمه می‌کنند.

*«یا رب»، ای پروردگار، به علمایی که دارای قدرت تربیتند «ربانیون» می گویند.

«رب» به معنی سید و حاکم هم آمده . در داستان حضرت یوسف به حاکم شهر رب گفته شده. اما معمولاً معنی رب همان پروردگار و اصلاح کننده است .

«رب » اطلاق می شود بر خدای تعالی ، به اعتبار تربیت اشیا در سلسله صعودی ، در مقابل «باری » ، و «خالق » که مربوط به سلسله نزولی موجودات است.

اهل معرفت ، عالم را از ابتدای خلقت تا انتهای قیامت به دو قوس تشبیه کرده‌اند:

۱ـ قوس نزولی، از جبروت تا ناسوت است ؛ و در این قوس صفت «باری» همه موجودات را خلق و اداره می‌کند.
۲ـ قوس صعودی ، که از ناسوت به جبروت است ؛ و در این قوس، صفت «رب» همه موجودات را تربیت می کند.

پس بعد از هر ۱۰ اسم یک بار این دعا و مناجات می آید و با توسل به اسماء الهی با آثار آنها روح نجاح اسماء و رهایی از آتش را میخواهد.