زمزمه عـرفان مطالب تربيتي، عرفاني و اخلاقي و كتاب‌هاي سركار خانم طاهره سادات زرگرمرادي
کی از مهم‌ترین راه‌کارهای زیاد کردن محبت خویش نسبت به امام زمان(علیه‌السلام) شبیه شدن به ایشان است.
هر اندازه یک محب اهل بیت(علیهم السلام) خویشتن را بیشتر به امام زمان(علیه‌السلام) شبیه کند، بیشتر به آن حضرت محبت پیدا خواهد کرد، و بالاترین تشابه نیز، اطاعت از خداوند متعال است.
سوال: چگونه می‌توان محبت خویش را نسبت به امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) افزایش دهیم!؟
پاسخ: قبل از پاسخ به این سوال لازم است به این مقدمه بپردازیم که برخی محبت‌ها ذاتی است و از دست انسان خارج است مانند محبت پدر و مادر به فرزند. هیچ گاه پدر یا مادر را مجبور نمی‌کنند تا فرزندش را دوست داشته باشد. به همین علت در قرآن کریم سفارش نشده که ای والدین شما فرزندانتان را دوست داشته باشید اما به فرزندان سفارش فراوان شده که به والدین احترام گذارده و با آنان مهربان باشند.[سوره اسراء/۲۳-۲۴] این بدان دلیل است که پدر و مادر خواهی نخواهی فرزندان را دوست می‌دارند زیرا فرزندان پاره تن آنهاست.
برخی محبت ها نیز به مرور زمان و در اثر ارتباط و مأنوس شدن با افراد به وجود می آید مانند بسیاری از دوستی‌های متداول در جامعه.
محبت اهل بیت و خصوصاً امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به ما شیعیان ذاتی است. ما شیعیان مانند فرزند امام هستیم. آن بزرگواران فرموده‌اند: شیعیان از باقی مانده گل ما خلق شدند.[۱] بنابراین ایراد و اشکال از ناحیه من و شماست که محبت حقیقی پدران معنوی خصوصا امام زمان خود را از دست داده‌ایم. امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) می‌فرماید: «ما در مراعات شما کوتاهی نکرده و یاد شما را فراموش نمی کنیم.»[۲]
وقتی فرزندی را قبل از به وجود آمدن علاقه بین او و والدینش از هم جدا کنند، پدر و مادر، آن فرزند را تا آخر عمر فراموش نمی‌کنند، اما پس از مدت کوتاهی آن فرزند والدین خود را از یاد خواهد برد. در مورد رابطه ما با امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) مشابه این اتفاق رخ داده است. آن قدر انس و ارتباط ما با حضرت کم شده که گویا دیگر محبتی در این دل بی‌معرفت نمانده است. جذبه و کششی از طرف آقا کم نشده، ما بی‌معرفت شده‌ایم. ایشان به ما نزدیک است ما از ایشان دور هستیم. آیة الله بهجت می‌فرمودند: «او «عین الله الناظرة و أذنه الواعیة» است و جلوتر از ماها می‌شنود حرف ما را! بلکه خودمان که حرف می‌زنیم این صدا از لب می‌آید به طرف گوش، فاصله ای دارد، او جلوتر از خودمان، حرف ما را می شنود، آن وقت آیا ما می توانیم کاری بکنیم که او نفهمد؟ می توانیم کاری بکنیم که او نداند؟….چرا کاری نمی کنید که همیشه خودتان را پیش آن حضرت ببینید؟ او ما را می بیند و ما او را نمی بینیم! پس چرا این قدر دوریم؟».[۳]
البته و صد البته این ارتباط به یک باره آغاز نخواهد شد و این شکاف بین مراد و مریدِ بی معرفت به سادگی پر نخواهد شد. اولین قدم، ایجاد یک سنخیت بین خودمان و امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) است. تا همانندی نسبی نباشد، محبتی شکل نخواهد گرفت. وقتی فاصله روحی و فکری ما با امام‌مان زیاد باشد، چطور می خواهیم توقع محبت دائمی داشته باشیم و محبت ایشان در دل ما جای بگیرد. «سنخیت» نخستین و مهم‌ترین شرط برای رسیدن به امام است. سنخیت، علت انضمام است و دو شیء، تنها به این شرط می توانند به هم منضم شوند و پیوستگی یابند که از سنخ هم باشند. حال اگر کسی با عالم ماده و مادیات سنخیت داشته باشد، هرگز نمی تواند هم سنخ با برتر از فرشتگان( حضرت ولی عصر) بوده و با ایشان ارتباط برقرار کند.
آیة الله بهجت درمورد راه ایجاد ارتباط با اهل بیت(علیهم‌السلام) می فرمودند: «راه ایجاد ارتباط با اهل بیت(علیهم السلام) مخصوصاً حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) عبارت است از:
۱. معرفت خداوند متعال
۲٫ اطاعت محض از پروردگار
این دوه، موجب حب به خداوند و محبت نسبت به همه آن ها که خدا آنان را دوست می دارد -مثل انبیا و اوصیا- می شود. مخصوصاً موجب علاقه و ارتباط با محمد و آل محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌شود که نزدیک ترین آن ها به ما حضرت صاحب الامر است».[۴]
حقیقت این است که آن قدر از امام‌مان دور شده ایم که اعتقاد درستی هم برایمان نمانده. آیة الله بهجت می فرمودند: «چنان چه در اطاقی در بسته باشیم و بدانیم که قدرت بزرگی مثل آمریکا پشت در ایستاده و سخنان ما علیه و له خود را می شنود و ضبط می کند و به موقع علیه ما به اجرا می گذارد، چقدر حال ما فرق می کند و مواظب سخنان خود می شویم! با این که آن ها را نمی بینیم ولی علم داریم و می دانیم که پشت در هستند. پس چرا حال ما نسبت به امام زمان چنین نیست، در انجام آن چه بر له و علیه اوست!؟ و هیچ با اهل تسنن که چنین اعتقادی ندارند فرقی نداریم!»[۵]
بنابراین بسیاری از مشکلات ما از بی معرفتی است. آیا شده یک روز از خواب که بر می‌خیزیم اولین کاری که می کنیم این باشد که به مولایمان سلام کنیم. مگر ما او را ارباب خود نمی دانیم ما چه بنده‌ای هستیم که این قدر بی ادب می باشیم و حتی از یک سلام کردن به مولای مهربان‌مان دریغ می کنیم. این مطلب علتی ندارد به جز کم بودن معرفت. آیة الله بهجت می فرمودند: «طبیبی در نزدیکی وفاتش به همه انوار معصومین سلام کرد و تعظیم نمود، ولی هیچ کدام از حضار کسی را نمی دیدند! آن بزرگواران که در وقتش به آن ها احتیاج داریم، نباید کاری کنیم که دم آخر بگویند: ما این شخص را نمی شناسیم!».[۶]
پس در آغاز راه باید قلب نازنین ایشان را با اعمال نادرست خود به درد نیاوریم؛ اگر ما در انجام واجبات و ترک محرمات که عصاره بندگی است کوتاهی نکنیم، قطعا امامی که ما را فراموش نمی‌کند نیز به ما نظر لطف خواهد داشت.
پدر آیت الله سیستانی در مشهد مقدس برای تشرف به محضر امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) ختم زیارت عاشورا را چهل جمعه، هر هفته در مسجدی از مساجد شهر آغاز کرده بود. ایشان فرمود: «در یکی از جمعه های آخر ناگهان شعاع نوری را مشاهده کردم که از خانه ای نزدیک به آن مسجدی که من در آن مشغول به زیارت عاشورا بودم می تابید. از جای برخاستم و به دنبال آن نور به در آن خانه رفتم. خانه کوچک و فقیرانه ای بود که از درون آن نور عجیبی می تابید. در زدم وقتی در را باز کردند مشاهده کردم که حضرت ولی عصر(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) در یکی از اتاق های آن خانه تشریف دارند و در آن اتاق جنازه ای را مشاهده کردم که پارچه ای سفید روی آن کشیده بودند. وقتی وارد شدم و اشک ریزان سلام کردم، حضرت به من فرمودند: «چرا این گونه به دنبال من می گردی و این رنج ها را متحمل می شوی؟ مثل این باشید تا من به دنبال شما بیایم. بعد فرمود: این بانویی است که در دوره بی حجابی (دوره رضا خان پهلوی) هفت سال از خانه بیرون نیامد تا مبادا نامحرم او را ببیند».[۷]
با توجه به مطالب بالا آن چه مهم است و باید اتفاق بیافتد ایجاد محبت است. یک محبوب، اگر ببیند که محبّ او به دنبال برآوردن خواسته اوست، حتما به محبوب خود نگاه خواهد کرد و نگاه محبوب، محبت او را به ارمغان خواهد آورد. آن حضرت مى فرماید:« پس باید هر یک از شما(شیعیان)، کارهایى را که موجب جلبِ محبّت مى گردد، انجام دهد و باید از کارهاى ناپسندى که خشم و غضب ما را در پى دارد، اجتناب کند. پس (آگاه باشید که) مرگ آدمى ناگهان مى رسد که در آن، دیگر توبه سودى نمى رساند و ندامت، نمى تواند او را از عذاب برهاند».[۸]
امام زمان که محبوب حقیقی ما شیعیان است از ما چیزی نمی خواهد مگر اطاعت از پروردگار متعال؛ اصولا میان محبوب بودن خداوند و امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) تفاوتی نیست، زیرا خواست امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) نیز چیزی جز خواست خداوند نیست.
برای رسیدن به معرفت و محبت امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) موارد زیر نیز مدد کار ما خواهد بود. البته این موارد نیز جدای از موارد بالا نمی باشد. بیشتر موارد بالا به حوزه شناخت بر می گشت اما آنچه در ذیل می آید بیشتر مربوط به حوزه عمل است:
۱٫ طهارت نفس:
اولین طریق عالی برای ارتباط با حضرت مهدی(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) انجام دادن واجبات و ترک گناهان است. یکى از عوامل دورى انسان از حضرت و قطع ارتباط روحى و معنوى و ناخشنودى آن حضرت، ارتکاب محرّمات الهى و گناهان است. آن حضرت در توقیع شریف به شیخ مفید(ره) مى فرماید: «شما مکلّف هستید که اوامر و دستورات ما را به دوستان‌مان برسانید، با اینکه ما بر اساس فرمان خداوند بزرگ و صلاح واقعى خود و شیعیان‌مان در نقطه اى دور و پنهان از دیده ها به سر مى بریم؛ ولى از تمام حوادث و ماجراهایى که بر شما مى گذرد، کاملاً مطّلع هستیم و هیچ چیز از اخبار شما بر ما پوشیده نیست. از خطاها و گناهانى که بندگان صالح خداوند، از آنها دورى مى کنند، اما شما آنها را مرتکب مى شوید نیز باخبریم. از عهدشکنى ها و پشت سر گذاشتن عهد و پیمان ها اطلاع داریم … پس از خداوند بترسید و تقوا پیشه کنید و ما خاندان رسالت را مدد رسانید … سعى کنید اعمال‌تان به گونه اى باشد که شما را به ما نزدیک سازد و از گناهانى که موجبات نارضایتى ما را فراهم مى آورد، بترسید و دورى کنید…».[۹]
۲٫ توسل به ائمه اطهار(علیهم‌السلام): یکی از شاه کلیدهای ارتباطی ما برای رسیدن به قرب الهی، ارتباط با ائمه اطهار(علیهم‌السلام) است. اگر ما در کنار خودسازی که انجام می دهیم، از این بزرگواران نیز مدد بجوییم، آن گاه در کار ما نه تنها تسریع خواهد شد، بلکه عنایت ویژه امام عصر(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) نیز ما را فرا خواهد گرفت. در میان معصومین توسل به حضرت ابا عبد الله الحسین(علیه‌السلام) بیشتر سفارش شده است.
۳٫ مطالعه احوالات خوبان و مرتبطین با حضرت: شناخت احوالات این عزیزان و بزرگواران به ما انگیزه ای مضاعف می دهد. گاهی اوقات مطالعه و دانستن حالات عاشقان امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به انسان نیرویی می دهد که می تواند ادامه راه را راحت تر بپیماید.
۴٫ همسانی با امام
منتظران واقعى، وضعیت فکرى، روحى و عملى خود را به گونه اى سامان مى بخشند که همسانی زیادی با امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) داشته باشد. به طور کلى هر انسانى داراى سه مرتبه وجودى (افکار، صفات و اعمال) است و هیچ انسانى از این قاعده مستثنا نیست. اگر کسى بخواهد به انسان دیگرى نزدیک شود، چاره اى ندارد جز اینکه بکوشد نوع اعتقاد، باورها، صفات و رفتار خود را به ایشان نزدیک سازد تا از این طریق شیعه و پیرو واقعى او باشند.
۵٫ کسب فضایل اخلاقی
یکى دیگر از راه های ارتباط معنوی با امام، آراستن درون با فضایل انسانى و اخلاقى است؛ یعنى، همان طور که قرآن مى فرماید: «اگر مى خواهید محبوب خدا باشید، تقوا پیشگى کنید»[آل عمران/۷۶]؛ این قانون در مورد حضرت مهدى(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) نیز هست. امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: «براى صاحب الامر، غیبتى طولانى است؛ در این دوران هر کس باید تقوا پیشه سازد و به دین خود چنگ زند».[۱۰]
۶٫ ذکر همیشگی امام
کسی که خواهان ارتباط قلبی با امام عصر(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) است از یاد و نام محبوب خود غافل نمى شود و پیوسته در فکر و اندیشه اوست. شخص مؤمن، در هیچ حالى از حالات و هیچ وقتى از اوقات و هیچ مکانى از مکان ها، از یاد امامش و انتظار قدوم مبارک او، خالى و فارغ نیست. نقل شده وقتى امام موسى بن جعفر(علیه‌السلام) از امام غایب و نعمت باطنى خدا یاد کرد، فردى پرسید: آیا از امامان کسى غایب مى شود؟ فرمود: «بلى، شخص او از دیدگاه هاى مردم غایب مى شود، ولى یاد او از دل هاى مؤمنان نمی‌رود و او دوازدهمین نفر از ماست».[۱۱]
۷٫ عشق سرشار، اظهار اشتیاق و چشم به راه بودن
یکی دیگر از راه های ارتباط روحی با امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) مهرورزى و محبّت سرشار به آن حضرت است. البته این محبت و مهرورزى دو طرفه است؛ زیرا امام معصوم نیز شیعیان و یاران خود را دوست دارد و شفیق و دلسوز آنهاست. آنچنان که در احادیث این‌گونه آمده: «امام همدم و رفیق، پدری مهربان و برادری دلسوز است».[۱۲] پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) درباره لزوم دوستى حضرت مهدى(عج) مى فرماید: «هر کس دوست دارد خدا را ملاقات کند؛ در حالى که ایمانش کامل و اسلامش نیکو باشد، پس باید دوستدار حضرت حجّت، صاحب الزمان منتظر باشد».[۱۳]
شور طلب و علاقه دیدار یار و اظهار شیدایى و اشتیاق به محبوب، از ویژگى هاى بارز منتظران است؛ چنان که در دعاى ندبه آمده است: «اى کاش مى دانستم در چه جایى منزل گرفته اى و چه سرزمین و مکان تو را در بر گرفته است! آیا در کوه رضوى هستى و یا در جاى دیگر و یا در ذى طوى هستى…»[۱۴]
۸٫ حزن و اندوه و ندبه
محزون بودن در فراق امام مهدى(عج)، ندبه و اظهار شوق به لقاى او باعث نزدیکی انسان به امام خود می شود. امام حسن عسکرى(علیه‌السلام) فرمود: «شیعیان ما در یک اندوه دائم به سر مى برند، تا فرزندم -که پیامبر نوید ظهورش را داده است- ظاهر شود».[۱۵]
۹٫ خواندن دعا وزیارت
در رابطه با امام زمان(عج)، دعاها و زیارت هاى فراوانى نقل شده که در کتب ادعیه موجود است و در کتابى به نام صحیفه مهدیه نیز گرد آمده است. به بعضى از این دعاها و زیارت ها اشاره مى شود.
۱٫ دعاى ندبه؛ مهم ترین دعاها در عصر غیبت، دعاى ندبه است که سفارش فراوانى به خواندن آن شده است. صدرالاسلام همدانى در کتاب تکالیف الأنام مى گوید: «از خواص دعاى ندبه این است که اگر در جایى با حضور قلب و اخلاص تمام و توجه به مضامین عالى آن خوانده شود، عنایت و توجه امام زمان(عج) را به آن مکان جلب مى کند، بلکه آن حضرت در آنجا حضور مى یابد، چنان که در بعضى جاها اتفاق افتاده است».[۱۶]
۲٫ دعاى فرج «الهى عظم البلاء» ؛ مرحوم کفعمى در کتاب المصباح دعایى را بر حضرت امام زمان(عج) نقل مى کند که آن حضرت این دعا را به مردى زندانى یاد داد و بعد از خواندن، او از زندان آزاد شد. «الهى عظم البلاءُ و بَرِحَ الخفاءُ وَانکَشَفَ الغطاءُ وانقطع الرّجاء… .» این دعا در مفاتیح الجنان آمده است.[۱۷]
۳٫ دعای عهد که در مفاتیح آمده است.
_______________________________
پی‌نوشت
[۱]. شجرة طوبى، محمد مهدي حائري مازندراني، منشورات المكتبة الحيدرية، نجف، ۱۳۸۵ ق ، ج۱ ، ص۶٫
[۲]. بحار الأنوار، علامه مجلسی، دار إحياء التراث العربي، ۱۴۰۳ ق، ج۵۳، ص۱۷۵٫
[۳]. بهارانه، سید مهدی شمس الدین، موسسه توسعه فرهنگ قرآنی-متفق، ۱۳۸۶، ص۵۹.
[۴]. همان، ص۵۸.
[۵]. همان، ص۵۴.
[۶]. همان، ص۶۵.
[۷]. پرچم بر افراشته، اتحادیه انجمن اسلامی دانش آموزان، بی‌جا، بی‌تا، ص۵۳.
[۸]. بحارالانوار، همان.
[۹]. همان.
[۱۰]. الغیبة النعمانى، محمد بن ابراهيم ابن أبي زينب، نشر صدوق، ۱۳۹۷ ق، ص ۲۵۰، باب ۱۴، ح۵.
[۱۱]. بحارالانوار، ج ۵۱، ص۱۵۰.
[۱۲]. الکافى، ثقة الإسلام کلینی، دار الكتب الإسلامية، ۱۴۰۷ ق، ج ۱، ص۲۰۰٫
[۱۳]. بحارالانوار، ج ۳۶، ص۲۹۶، ح ۱۲۵.
[۱۴]. اقبال الاعمال،سید بن طاووس، دار الكتب الإسلاميه، ۱۴۰۹ ق، ج۱، ص ۲۹۸.
[۱۵]. یوم الخلاص، بی‌جا، بی‌تا، ج ۱، ص ۳۹۲، ح ۴۴۵.
[۱۶]. تکالیف الأنام فى غیبة الامام، میرزا علی‌اکبر همدانی، بی‌جا، بی‌تا، ص۱۹۷.
[۱۷]. المصباح، ابراهيم بن على كفعمى، دار الرضى، ۱۴۰۵ ق، ج۱، ص۱۷۶٫
