زمزمه عـرفان مطالب تربيتي، عرفاني و اخلاقي و كتاب‌هاي سركار خانم طاهره سادات زرگرمرادي
تعجیل
منبع : اندیشه مهدویت و آسیب ها، ص: ۴۱؛ جعفرى، محمد صابر
یکی از آسیب ها[ی مهدویت]، عجله داشتن در تحقق امر ظهور است. شتاب زدگی در این امر، در روایات ما بسیار نکوهش شده است:
مرحوم صدوق در کمال الدین نقل کرده که امام جواد علیه السّلام فرمود: «یهلک فیها المستعجلون[۱]؛ در دوران غیبت، شتاب زدگان در امر ظهور هلاک می شوند.»
امام صادق علیه السّلام فرمود:
انما هلک الناس من استعجالهم لهذا الامر. ان اللّه لا یعجل لعجلة العباد ان لهذا الامر غایة ینتهی الیها فلو قد بلغوها لم یستقدموا ساعة و لم یستأخروا.[۲]
شتاب مردم برای این کار، آن ها را هلاک ساخت. خداوند به جهت شتاب مردم، شتاب نمی کند. برای این امر مدتی است که باید پایان پذیرد. اگر پایانش فرارسد، آن را ساعتی پیش و پس نیفکنند.
پیامدها
- ناسپاسی و اعتراض و عدم رضایت به مصلحت الهی
- رویکرد به منحرفان و مدعیان دروغین مهدویت
- یأس و ناامیدی در اثر عدم تحقق ظهور
- شک و تردید
- دست به اقدام ناشایست زدن
- استهزا و تمسخر آیات و روایات و معتقدان به غیبت و ظهور.
خاستگاه
- عدم درک جایگاه مصلحت و حکمت الهی
- عدم تسلیم نسبت به اراده خدا
- بی طاقتی و بی ظرفیتی و عدم صبر در سختی ها، اذیت ها و طعنه های دشمنان
- تنها خود را معیار دیدن. لذا پایان عمر و زندگی خود را ملاک می داند، نه سیر تاریخ را.
مبارزه و درمان
- تسلیم اراده و حکمت الهی بودن همراه با آرزوی ظهور و داشتن آمادگی.
امام جواد علیه السّلام فرمودند: «… یهلک فیها المستعجلون و ینجو فیها المسلمون[۳]؛ در دوره غیبت، شتاب زدگان در امر ظهور هلاک می شوند و اهل تسلیم نجات می یابند.»
ایمان به غیب و ایمان به حکمت الهی، سبب صبر و تسلیم به جای تعجیل خواهد شد.
طوبی للصابرین فی غیبته، طوبی للمقیمین علی محبته، الذین وصفهم اللّه فی کتابه و قال:
هُدی لِلْمُتَّقِینَ الَّذِینَ یؤْمِنُونَ بِالْغَیبِ.[۴]
خوشا به حال صابران در دوره غیبت او، و استواران در محبت او! همانان که خدای تبارک و تعالی در کتابش چنین توصیفشان فرموده است: این قرآن، هدایت است برای پرهیزگاران، همان کسانی که به غیب ایمان دارند.
در روایت دیگر آمده است:
… و متی علمنا انه عز و جل حکیم، صدقنا بان افعاله کلها حکمة و ان کان وجهها غیر منکشف لنا.[۵]
هنگامی که خدای تبارک و تعالی را حکیم بدانیم، همه افعال خدا را مطابق حکمت و مصلحت خواهیم دانست، گرچه سبب آن ها برای ما روشن نباشد.
در روایت دیگر آمده که امام سجاد علیه السّلام فرمودند:
و ان للقائم منّا غیبتین.. . و امّا الاخری فیطول امدها حتی یرجع عن هذا الامر اکثر من یقول به، فلا یثبت علیه الّا من قوی یقینه و صحت معرفته و لم یجد فی نفسه حرجا مما قضینا و سلّم لنا اهل البیت.[۶]
برای قائم ما دو گونه غیبت است:.. . امّا زمان غیبت دوم به درازا می کشد تا جایی که بیش تر کسانی که به او ایمان داشتند، از اعتقاد خود برمی گردند. فقط کسانی در اعتقاد خود ثابت قدم می مانند که یقینی محکم و استوار و شناختی صحیح داشته و تسلیم ما اهل بیت باشند و سخنان ما بر آن ها گران نباشد.
- علم و بصیرت در دین:
در دو مقوله عواقب تعجیل و آثار صبر، روایات بسیاری آمده است. به مناسبت، به برخی از آن ها اشاره می شود:
الف) عاقبت عجله، پشیمانی است: «لا تعاجلوا الامر قبل بلوغه فتندموا؛[۷] پیش از رسیدن این امر، شتاب مکنید که پشیمان می شوید.»
ب) فضیلت صبر و شتابزده نبودن:
- جهاد در کنار رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله:
… اما ان الصّابر فی غیبته علی الاذی و التکذیب بمنزلة المجاهد بالسیف بین یدی رسول اللّه.[۸]
آن ها که در زمان غیبت او بر آزار و طعنه و تکذیب دشمنان صبر کنند، مانند کسانی هستند که در حضور رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله شمشیر زده اند».
- در زمره اهل بیت علیهم السّلام و در علیین بودن:
ان من انتظر امرنا و صبر علی ما یری من الاذی و الخوف، هو غدا فی زمرتنا[۹].
کسی که منتظر امر ما باشد و در این راه، بر آزار و ترس و وحشت صبر کند، روز رستاخیز در جرگه ما خواهد بود.
امام حسن عسکری علیه السّلام فرمودند:
یا احمد بن اسحاق، هذا امر من امر اللّه و سرّ من سرّ اللّه و غیب من غیب اللّه فخذ ما آتیتک و اکتمه و کن من الشاکرین، تکن معنا غدا فی علّیین.[۱۰]
ای احمد بن اسحاق، این امر و سرّ و غیبی است از جانب خداوند. آنچه به تو ارزانی داشتیم فراگیر و از نااهل پوشیده دار و سپاسگزار باش، تا فردای قیامت در مقامات علّیین با ما باشی.
- تبیین و روشنگری اندیشمندان نسبت به عواقب تعجیل و آثار صبر و تسلیم و رضا و تذکر به این نکته که مهم، انجام وظیفه است و حرکت در این مسیر و معرفت به امام و راه و مرام او با چنین حالتی، ظهور مقدّم شود یا به تأخیر افتد، هیچ ضرر نکرده و در رکاب و در زمره اهل بیت علیهم السّلام قرار داریم.
امام باقر علیه السّلام در تفسیر آیه شریفه: یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا[۱۱] فرمودند:
یا ایها الذین آمنوا اصبروا علی اداء الفرائض و صابروا علی عدوکم و رابطوا امامکم المنتظر.[۱۲]
ای مؤمنان، در بجا آوردن امور واجب خود، صبر و تحمل داشته باشید و در برابر دشمنانتان، پایداری ورزید و یک دیگر را به شکیبایی سفارش کنید و با امام منتظر خود، پیوند و رابطه ناگسستنی داشته باشید.
همچنین فرموده اند:
من مات و هو عارف لامامه، لا یضرّه تقدّم هذا الامر او تأخّر و من مات و هو عارف لامامه کان کمن هو مع القائم فی فسطاطه.[۱۳]
هرکس با شناخت امامش بمیرد، پیش افتادن این امر یا به عقب افتادن آن به او ضرری نرساند. کسی که با معرفت امامش بمیرد مانند کسی است که با حضرت قائم علیه السّلام در خیمه اش باشد.
نکته: تعجیل، یکی از آفت ها و آسیب هایی است که فرا روی منتظر قرار دارد، اما برخی در نقطه مقابل دچار آسیب شده اند و آن دور شمردن وقت ظهور است که پیامد آن، بی تفاوتی و قساوت قلب می باشد. در روایتی فرموده اند:
لا تعاجلوا الامر قبل بلوغه فتندموا و لا یطولن علیکم الامد فتقسو قلوبکم.[۱۴]
پیش از رسیدن این امر شتاب نکنید که پشیمان می شوید و آن را دور نشمارید که دلتان قساوت می گیرد.
در روایات دیگر، تکلیف مشخص شده است:
«اهل عجله هلاکند. اهل نجات، کسانی اند که تسلیم اراده خدایند[۱۵]، و امر ظهور را نزدیک می شمارند.[۱۶] (و آن که امر ظهور را نزدیک داند، خویشتن را آماده می سازد).
پی نوشت ها
[۱] صدوق، كمال الدين، ج ۲، باب ۳۶، ص ۳۷۸٫ [۲] كلينى، الكافى، ج ۱، ص ۳۶۹٫ [۳] صدوق، كمال الدين، ج ۲، باب ۳۶، ص ۳۷۸٫ [۴] محمد بن خزاز قمى، كفاية الاثر، ص ۵۶؛ بحار الانوار، ج ۵۲، باب ۲۲، ص ۱۴۳٫ [۵] صدوق، علل الشرايع، ج ۱، ص ۲۴۵٫ [۶] همو، كمال الدين، ج ۱، باب ۳۱، ص ۳۲۳٫ [۷] صدوق، الخصال، ج ۲، ص ۶۲۲٫ [۸] همو، كمال الدين، ج ۱، باب ۳۰، ص ۳۱۷٫ [۹] كلينى، الكافى، ج ۸، ص ۳۶٫ [۱۰] صدوق، كمال الدين، ج ۲، باب ۳۸، ص ۳۸۴٫ [۱۱] آل عمران، ۲۰۰٫ [۱۲] نعمانى، الغيبة، باب ۲۵، ص ۳۳۰٫ [۱۳] نعمانى، الغيبة، باب ۲۶، المقدمه، ص ۱۷ و باب ۲۵، ص ۳۳۰٫ [۱۴] صدوق، الخصال، ج ۲، ص ۶۲۲٫ [۱۵] نعمانى، الغيبة، باب ۱۱، ص ۱۹۷٫ [۱۶] كلينى، الكافى، ج ۳، ص ۱۳۲٫