متن زیر یادداشتی است که توسط محمد علی کمالی کارشناس مسائل مذهبی و دینی نوشته شده است؛

در دوران ظهور امام زمان (ع) فتنه‌ها و حوادث مختلفی اتفاق می‌افتد که سبب می‌شود فضا مه آلود شده و حق و باطل با یکدیگر مخلوط شود، به گونه‌ای که در روایات آمده است در یک روز دوازده پرچم بلند می‌شود که همگی مردم را به خویشتن می‌خوانند و امکان شناخت حق از باطل وجود ندارد [۱]، با توجه به این نکته این سوال پیش می‌آید که از کجا و بر چه اساسی می‌توان حضرت حجت (علیهم‌السلام) را شناخت!؟

در پاسخ به این موضوع لازم است به این نکته توجه کنیم که خدای متعال بر اساس حکمت و رحمت خویش حتماً علائمی برای شناخت حجت خویش قرار می‌دهد تا جامعه با شناخت ایشان مسیر هدایت را پیدا کنند. آنچنان که زمانی مفضل بن عمر از حوادث آخرالزمان آگاه می‌شود و گریه می‌کند و به امام باقر (ع) می‌فرماید که پس ما چه کنیم؟ حضرت به شعاعی از خورشید که در ایوان تابیده بود اشاره کرده و می‌فرمایند: ای اباعبداللَّه: این آفتاب را می‌بینی؟ به خدا امر ما از این آفتاب روشن‌تر است .[۲] اکنون با توجه به این مسئله به واکاوی سوال مطرح شده در ابتدای نوشته می‌پردازیم.

آموزه‌های فردی که ادعای امام زمانی می‌کند باید با فطرت و قرآن و عقل همخوانی داشته باشد، زیرا این فرد مدعی است که نایب پیامبر اکرم (ص) می‌باشد پس طبیعی است که دستورات آن حضرت را انجام دهد و از آن رو که دستورات اسلام برخواسته از فطرت و عقل است این فرد نیز باید بر این اساس حرکت کند آنچنان که رسول خدا (ص) در حدیثی به این موضوع اشاره کرده و می‌فرمایند: «قائم (امام زمان) از اولاد من است، اسمش اسم من و کنیه اش کنیه من و شکل و شمایلش شکل و شمایل من و روشش روش من است. او مردم را بر ملت و شریعت من نگه می‌دارد و آنها را به سوی کتاب خداوند عزوجل دعوت می‌کند .»[۳] یا در بیانی دیگر می‌فرمایند: «مهدی (علیه‌السلام) روش مرا دنبال می‌کند و هرگز از روش من بیرون نمی‌رود .»[۴]

البته طبیعی است که شناخت این چنینی احتیاج به یک تدبیر در دین و آگاهی به مضامین دینی دارد به همین خاطر در روایات بیان شده است که کسی نجات پیدا خواهد کرد که شناخت صحیح داشته باشد، آنچنان که امام سجاد (ع) می‌فرماید: «… مدت غیبت آن ‏قدر طول می‌‏کشد که بیشتر معتقدان به حضرت، از اعتقاد خود دست برمی‌دارند، مگر آنان که دارای یقینی محکم و شناختی درست باشند .»[۵]

به عنوان نمونه یکی از فتنه‌ها و آزمایش‌های آخرالزمان نداهایی است که در آن زمان به گوش می‌رسد که یکی از آنها صیحه الهی است و دیگری ندای شیطانی. آنچنان که امام باقر (ع) در مورد این دو می‌فرماید: «پیش از خروج قائم از این دو ندا، گریزی نیست: ندائی از آسمان که ندای جبرئیل است و به اسم صاحب همین امر و اسم پدرش است، و ندای دوم که از زمین به گوش می‏‌رسد و ندای ابلیس لعنت شده است و به نام فلان کس و اینکه مظلومانه کشته شده است، ندا می‏‌دهد و با این کار، قصد فتنه‌‏انگیزی دارد. پس ندای اوّل را اطاعت کنید و از ندای دوم بپرهیزید تا فریب نخورید »[۶]

اکنون اگر شخصی به حقانیت ائمه اطهار (علیهم‌السلام) ایمان نداشته باشد و مخالفین این بزرگواران را بر حق بداند و وجود خود رااختیاراً با معاصی آلوده کرده باشد، به واسطه آنچه خود انتخاب کرده ممکن است در این نداها دچار اشتباه شده و مسیر ناصحیح را طی کند ولی اگر با دلایل عقلی و فطری تا حد توان مسیر حق را در طول زندگی طی کرده باشد به طور قطع احتمال لغزشش به مراتب کاهش و حتی رفع خواهد شد.

علاوه بر این مورد، حضرت حجت (علیه‌السلام) معجزاتی اظهار می‌کنند که سبب هدایت مردم و اثبات حقانیت ایشان می‌شود که به عنوان نمونه امام صادق (ع) می‌فرماید: «هنگامی که قائم (ع) ظهور کند، با پرچم پیامبر خدا (ص) و مُهر سلیمان (ع) و سنگ و عصای موسی (ع) ظهور می‌کند. سپس منادی‌اش ندا می‌دهد: “هان! هیچیک از شما آب و غذا و علف [برای چهارپایان‏] برندارد”. یارانش می‌گویند: او می‌خواهد ما و چهارپایان‌مان را از گرسنگی و تشنگی به کشتن دهد! او حرکت می‌‏کند و آنان با او به حرکت می‏‌افتند و نخستین جایی که فرود می‏‌آیند، بر سنگ موسی (ع) می‌زند و از آن، غذا و آب و علف می‏‌جوشد و آنها و چهارپایانشان می‌‏خورند و می‏‌آشامند تا در بلندی پشت کوفه فرود آیند .»[۷]

سخن پایانی اینکه، آنچه از برخی روایات استفاده می‌شود این است که در زمان ظهور یک شناخت عمومی به تمام مردم عنایت می‌شود که مردم بتوانند مسیر صحیح را پیدا کنند و حجت الهی را بشناسند و این برای تمام مردم جهان امکان پذیر است مگر کسانی که هواهای نفسانی خویش را پیروی کرده و از شیطان متابعت کرده‌اند به همین خاطر هرچقدر فردی از تزکیه نفسی بالاتری برخوردار باشد زودتر با امام خویش رابطه برقرار کرده و هدایت می‌شود و هرچقدر فطرت پاک فرد در اثر گناه دچار زنگار شده باشد دیرتر مسیر صحیح را پیدا خواهد کرد، به همین خاطر یکی از توصیه‌های ائمه اطهار (علیهم‌السلام) در دوران غیبت، رعایت تقوا بوده است آنچنان که امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «هر کس شادمان می‌گردد از اینکه از یاران حضرت مهدی علیه السلام باشد، باید منتظر باشد و به پرهیزکاری و اخلاق نیکو رفتار نماید و او منتظر [واقعی] است .»[۸]

پی‌نوشت:

[۱]. الکافی، ثقة الإسلام‏‬ کلینی، دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ ق‏، ج ‏۱،ص: ۳۳۶.

[۲]. همان.

[۳]. کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق، اسلامیه‏، ۱۳۹۵ ق‏، ج ‏۲، ص: ۴۱۱.

[۴]. منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، آیت الله لطف الله صافی،مکتبة الصدر، الطبعة الثالث، ص ۴۹۱، فصل ۹، باب ۳، ح ۲.

[۵]. ظهور نور، آیت الله سعادت پرور، احیا کتاب‏، ۱۳۸۷ ش، ص۸۶.

[۶]. الغیبة للنعمانی، ابن أبی زینب‏، نشر صدوق‏، ۱۳۹۷ ق‏، ص: ۲۵۴.

[۷]. همان، ص: ۲۳۸.

[۸]. همان، ص: ۲۰۰