فروع دین

فروع دین
بعد از مساله اصول دین و توحید ، لقمان در نصیحت به فرزند خود مساله نماز و فروع دین را مطرح می کند و می گوید:
« یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنکَرِ وَاصْبِرْ عَلَی مَا أَصَابَکَ إِنَّ ذَلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ^»
پسرم!‌ نماز را بر پا دار، و امر به معروف و نهی از منکر کن، و در برابر مصائبی که به تو می رسد. با استقامت و شکیبا باش که این از کارهای مهم و اساسی است.
بعد از تحکیم پایه های مبدء و معاد که اساس همة اعتقادات مکتبی است به مهمترین اعمال یعنی مسأله نماز پرداخته می گوید (یا بنی اقم الصلوه). چرا که نماز مهمترین پیوند تو با خالق است، نماز قلب تو را بیدار، و روح تو را مصفَی، و زندگی تو را روشن می سازد، آثار گناه را از جانت می شوید، نور ایمان را در سرای قلبت پرتو افکن میدارد، و تو را از فحشاء و منکرات باز می دارد.
در حدیث می خوانیم :«انما قلب الحدث کالارض الخالیه ما القی فیها من شی قبلته» یعنی قلب، دل جوان نورس همچون زمین کشت نشده و بکراست هر بذری در آن به پاشی می پذیرد.
و نیز مغز کودک مانند فیلم عکاسی است که آنچه می بیند و مشاهده می کند. عکس بر می دارد. مسئولیت پدران و مادران فقط وظیفه تأمین نیازهای جسمانی کودک نیست بلکه پرورشهای اخلاقی و ایمانی بزرگترین مسئولیتی است که بردوش آنها گذارده شده است و انجام این مسئولیت ارزنده تر از تأمین حوائج مادی آنها است.
در حدیثی امام علی (ع) می فرماید: «ما نَحَلَ والد ولد نَحلاً افضل من ادبِ حسن»
بهترین هدیه ای که پدر میتواند به فرزند خود بدهد همان تربیت پسندیده است. و یکی از اساسی ترین اصول تربیت، همان احیاء شخصیت کودک است.
پس نصایح لقمان که قرآن هم آنها را تأکید می کند همگی بر اساس ایجاد شخصیت در فرزند استوار است.
او ابتدا برنامه تربیتی خود را به فطری ترین مسائل که همان مسئله توحید است و بت شکنی، آغاز می کند ، و نیز می فرماید : هر چیزی حساب دارد.
دومین برنامه او معرفی و شناسائی خدا و احاطة وی بر سراسر جهان هستی آغاز می گردد. می گوید که او بر تمام موجودات محیط است و هیچ چیز هرچند جزئی و کوچک باشد، از نظر او مخفی و پنهان نیست
لقمان با یاد آوری و تعلیم این قسمت از صفات خدا هدف تربیتی دارد و آن اینکه ما در برابر یک چنین خدای آگاه از تمام امور قرار گرفته ایم ؛ باید بدانیم خدا به حساب تمام کارهای ما اعم از کوچک و بزرگ خواهد رسید.
و نیز قرآن در مرحله آگاهی خدا بر تمام امور و رسیدگی به تمام کارهای بشر می فرماید:
« لَا یَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ فِی السَّمَاوَاتِ وَلَا فِی الْأَرْضِ وَلَا أَصْغَرُ مِن ذَلِکَ وَلَا أَکْبَرُ إِلَّا فِی کِتَابٍ مُّبِینٍ ^»
هموزن ذره ای در زمینها و آسمانها و نه کوچکتر از آن و نه بزرگتر از آن بر خداوند پوشیده نیست. و نیز می فرماید:
«وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَیْبِ لاَ یَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ وَیَعْلَمُ مَا فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلاَّ یَعْلَمُهَا وَلاَ حَبَّةٍ فِی ظُلُمَاتِ الأَرْضِ وَلاَ رَطْبٍ وَلاَ یَابِسٍ إِلاَّ فِی کِتَابٍ مُّبِینٍ»
کلیدهای اسرار غیب نزد خدا است که جز او کسی از آنها اطلاعی ندارد و آنچه در خشکی و دریاهاست می داند، هیچ برگ درختی نمی ریزد مگر این که از آن آگاه است نه هیچ دانه ای در دل زمین و هیچ تر و خشکی نیست مگر در کتاب مبین (لوح محفوظ) منعکس است.
آیه های متعددی در قرآن تسلط علمی خدا را بر امور جهان و برآنچه در دنیا رخ می دهد ثابت می نماید. و نیز می فرماید: « إِنَّ اللّهَ لاَ یَخْفَی عَلَیْهِ شَیْءٌ فِی الأَرْضِ وَلاَ فِی السَّمَاء »
چیزی از حوادث زمین و آسمان بر خدا پوشیده نمی ماند.
لقمان در اولین پند خود به فرزند عزیزش، او را متوجه عبادت و ستایش خدا نمود. و او را از انواع شرک ، باز داشت ، و مکتب جزای اعمال را به روی او باز کرد، و یکی از صفات خدای بزرگ را متذکر می گردد، و می گوید: هر بشری هر عملی را ولو به اندازه یک دانه خردل باشد انجام دهد ، و آنرا در دل سنگها و یا فضای لا یتناهای آسمانها پنهان سازد خدا آن را خواهد آورد.