معنای رب

کلمه «رب» در اصل به معنی مالک و صاحب چیزی است که به تربیت و اصلاح آن می پردازد و کلمه ربیبه که به دختر همسر مرد می گویند؛ از همین جا گرفته شده.

این کلمه «رب» به‌طور مطلق تنها به خدا گفته می شود و اگر برای غیر خدا به‌کار رود باید با اضافه باشد مثل: رب الدار، رب السفینه…

خلاصه این‌که لفظ «خدا» در فارسی ممکن است معادل کلمه «رب» باشد ولی «الله» جامع تمام اسماء خداوند است؛ بنابراین قرآن می‌خواهد مبدأ و موحد را معرفی کند و موحد آن انسانی است که عبد حقیقی باشد.

توحید در ربوبیت(وتدبیر عالم)

منظور این است که اداره امور عالم از جمله انسان تماما به دست خداوند است و این‌که مسیر و گرایش انسان به سوی اوست و اگر غیر ازخداوند اسباب و مدیرانی بودند موجودات عالم به سوی او گرایش می داشتند.

دلائل توحید در ربوبیت:

۱٫تدبیر و اداره عالم از خلقت و آفریدن آن جدا نیست.
۲٫ انسجام و ارتباط کامل بین اجزای عالم(لو کان فیهما الهه الا الله لفسدتا).

جوانب مختلف توحید در ربوبیت

حضرت ابراهیم در سوره شعراء جوانب مختلف توحید در ربوبیت را این‌چنین بیان می کند:
قَالَ أَفَرَأَيْتُمْ مَا كُنْتُمْ تَعْبُدُونَ ﴿٧٥﴾ أَنْتُمْ وَآبَاؤُكُمُ الْأَقْدَمُونَ ﴿٧٦﴾ فَإِنَّهُمْ عَدُوٌّ لِي إِلَّا رَبَّ الْعَالَمِينَ ﴿٧٧﴾ الَّذِي خَلَقَنِي فَهُوَ يَهْدِينِ ﴿٧٨﴾ وَالَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَيَسْقِينِ ﴿٧٩﴾ وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ ﴿٨٠﴾ وَالَّذِي يُمِيتُنِي ثُمَّ يُحْيِينِ ﴿٨١﴾ وَالَّذِي أَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ ﴿٨٢﴾ رَبِّ هَبْ لِي حُكْمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ

[حضرت ابراهیم خطاب به قومش ] گفت: آيا مى‏دانيد كه آن‌چه مى‏پرستيد، «۷۵» هم شما و هم پدران پيشين شما«۷۶» هم آنان قطعاً دشمن منند [چون اگر آن‌ها را بپرستم، مرا دچار عذاب جاودانه خواهند كرد]، جز پروردگار جهانيان [كه پرستيدنش مايه سعادت هميشگى و جاودانى است.] «۷۷»

سپس «رب» را معرفی می‌کند و می گوید: همان كسى كه مرا آفريد و هدايتم مى‏كند،«۷۸» و آن‌كه طعامم مى‏دهد و سيرابم مى‏نمايد«۷۹» و هنگامى كه بيمار مى‏شوم شفايم مى‏بخشد«۸۰» و آن‌كه مرا مى‏ميراند سپس زنده‏ام مى‏كند«۸۱» و آن‌كه اميد دارم روز جزا خطايم را بر من بيامرزد.«۸۲» اى پروردگار من به من حكمت بخش، و مرا به شايستگان ملحق كن.

۱٫ هدایت کردن(الذی خلقنی فهو یهدین)
۲) اطعام کردن و سیراب کردن(والذی یطعمنی و یسقین)
۳٫ شفا دادن(و اذا مرضت فهو یشفین)
۴٫ میراندن و زنده کردن(و الذی یمیتنی ثم یحیین)
۵٫ بخشش و غفران روز قیامت(والذی اطمع ان یغفر لی خطیئتی یوم الدین)
۶٫ حکمت و نبوت(رب هب لی حکما)
۷٫ صالح گردانیدن(و الحقنی بالصالحین)
پس لازمه حمد هم برای این خدایی است که رب است و.دارای این صفات. لذا می گوییم:
الحمدلله رب العالمین
پیام ها

همه نعمت‌ها از «رب» هستند

فرشتگان می‌گویند:
قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ
گفتند: تو از هر عيب و نقصى منزّهى، ما را دانشى جز آن‌چه خودت به ما آموخته‏اى نيست، يقيناً تويى كه بسيار دانا و حكيمى.

حضرت آدم(ع) هم به خدا عرض می کند:
قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ
گفتند: اى پروردگار ما! ما بر خود ستم ورزيديم، و اگر ما را نيامرزى و به ما رحم نكنى مسلماً از زيانكاران خواهيم بود.
و نیز بعد از این‌که فرمان هبوط به آن‌ها داده می شود
وَقُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَلَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَى حِينٍ
(خدا فرمود: از اين جايگاه و مقام فرود آييد، در حالى كه دشمن يكديگريد، و براى شما در زمين تا مدتى قرارگاه و مايه برخوردارى است)
پروردگار فرمود: در آن زندگى مى‏كنيد، و در آن مى‏ميريد، و از آن بيرون مى‏آييد.

پس از خدا (رب) طلب توبه می کند
فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ
پس آدم كلماتى را [مانند كلمه استغفار و توسّل به اهل بيت عليهم‏السلام كه مايه توبه و بازگشت بود] از سوى پروردگارش دريافت كرد و [پروردگار] توبه‏اش را پذيرفت؛ زيرا او بسيار توبه‏پذير و مهربان است.

باید دانست که:
عالم جسمانیت لحظه لحظه نیاز به خداوند و رب العالمین دارد؛ بلکه هر ضربان قلب تو، هر نفسی که می کشی، با قدرت ربّ توست، و جانت از او نور کسب می کند، تو جز رب چه داری؟