چرا صفات دیگر در بسم الله نیامده؟

سؤال: چرا صفات دیگر در بسم الله نیامده؟ یعنی چرا در بسم الله، پس از نام مخصوص «الله» تنها روی صفت «رحمانیت و رحمیت» او تکیه می شود، و سخنی از صفات دیگر در این موضع حساس به میان نمی آید؟ یعنی چرا استمداد از خدا با این دو اسم است؟
نکته این است که: در آغاز هر کار لازم است از صفتی استمداد کنیم که آثارش در سراسر جهان پرتو افکن است، آن صفت، همان رحمت خداست که همه موجودات را فرا گرفته و گرفتاران را در لحظات بحران نجات بخشیده است.

«رحمت خداوند به‌قدری گسترده است که همه هستی را فرا گرفته».

بهتر است این حقیقت را از زبان قرآن بشنویم؛ آن‌جا که می فرماید: «و رحمتی وسعت کل شیئ»(رحمت من همه چیز را فراگرفته است) و در جای دیگر از زبان حاملان عرش خدا می‌خوانیم: «ربنا وسعت کل شیئ رحمة»(خدایا رحمت خود را بر همه چیز گسترده‌ای).

پیامبران و استمداد از رحمت خدا

از سوی دیگر می‌بینیم پیامبران برای نجات خود از مشکلات و حوادث سخت و طاقت فرسا در برابر دشمنان، «دست به دامن رحمت خدا» می‌زدند.

حضرت موسی(ع) برای نجات از فرعونیان می‌گوید:
نَجِّنَا بِرَحْمَتِكَ مِنَ الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ
خدایا ما را به رحمت خود رهایی بخش.
و در مورد حضرت هود و پیروانش چنین می خوانیم:
أَنْجَيْنَاهُ وَالَّذِينَ مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا
هود و پیروانش را به وسیله رحمت خویش از دشمنان نجات دادیم.

بنابراین؛ در آغاز کارها هنگامی‌که می‌خواهیم با نام خداوند شروع کنیم، باید به دامن «رحمت واسعه» او دست بزنیم، هم رحمت عام و هم رحمت خاصش. آیا برای پیشرفت در کارها و پیروزی بر مشکلات، صفتی مناسب‌تر از این صفات می باشد؟! جالب این‌که نیرویی که همچون نیروی جاذبه، جنبه عمومی دارد و دل‌ها را به هم پیوند می دهد همین «صفت رحمت» است، برای پیوند خلق با خالق نیز از این صفت رحمت باید استفاده کرد.

مؤمنان راستین با گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم» در آغاز کارها دل از همه جا می‌کنند و تنها به خدا دل می بندند، و از او استمداد و یاری می طلبند؛ خداوندی که رحمتش فراگیر است، و هیچ موجودی از آن، بی نصیب نیست.

این درس را نیز می‌توان به خوبی از بسم الله الرحمن الرحیم آموخت که اساس کار خداوند بر رحمت است و مجازات، جنبه استثنائی دارد که تا عوامل قاطعی برای آن پیدا نشود تحقق نخواهد یافت، چنان‌که در دعا هم می خوانیم: «یا من سبقت رحمته غضبه»؛ ای خدایی که رحمتت بر غضبت پیشی گرفته است.

انسان‌ها نیز باید در برنامه زندگی چنین باشند؛ اساس کار را بر رحمت و محبت قرار دهند، و توسل به خشونت را تنها برای مواقع ضرورت درنظر بگیرند.

قرآن ۱۱۴ سوره دارد. ۱۱۳ سوره با رحمت آغاز می شود و فقط یک سوره(توبه) که با اعلان جنگ و خشونت آغاز می شود، بدون بسم الله است. در سوره نمل هم دو بار بسم‌الله آمده است.