ثمره این ایمان
نخستین ثمره ایمان از یکسو بنده خالص بودن، و از بندگی بتها و جباران و شهوات در آمدن، و از سوی دیگر دست استمداد به ذات پاک او دراز کردن است. بهواقع، در اینجا سخن از «توحید در عبادت» و «توحید افعال» است.
«توحید در عبادت»: این است که هیچ کس و هیچ چیز جز ذات خدا را شایسته پرستش ندانیم؛ تنها به فرمان او گردن نهیم، تنها قوانین او را به رسمیت بشناسیم و از هر نوع بندگی و تسلیم در برابر غیر ذات پاک او بپرهیزیم.
«توحید افعال»: آن است که یگانهمؤثر حقیقی در عالم را او بدانیم(لا مؤثر فی الوجود الا الله) نه اینکه عالم اسباب را انکار کنیم و به دنبال سبب نرویم بلکه معتقد باشیم هر سببی هر تأثیری دارد، آن هم به فرمان خدا است، او است که به آتش سوزندگی، به خورشید روشنایی و به آب حیاتبخشی داده است.
ثمره این عقیده آن است که انسان تنها متکی به الله خواهد بود، قدرت و عظمت را مختص به او می داند، و غیر او در نظرش فانی، زوال پذیر، و فاقد قدرت است.
تنها ذات الله قابل اعتماد و ستایش است، و لیاقت دارد که انسان او را تکیه گاه خود در همه چیز قرار دهد. این تفکر و اعتقاد، انسان را از همه کس و همه موجودات میگسلد و «تنها به خدا پیوند می دهد»،حتی اگر به عالم اسباب می رود نیز به فرمان او است.
یعنی در لابهلای اسباب، قدرت خدا را که مسببالاسباب است مشاهده می کند.این عقیده آن قدر روح انسان را وسعت میبخشد و افق فکر او را بالا می برد که به بی نهایت و ابدیت می پیوندد و از محیطهای محدود، آزاد و رها می سازد.