آیات درباره صراط مستقیم

آیات درباره صراط مستقیم

قُلْ إِنَّنِي هَدَانِي رَبِّي إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ دِينًا قِيَمًا مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
بگو: يقيناً پروردگارم مرا به راه مستقيم هدايت كرد، به دينى پايدار و استوار، دين ابراهيم يكتاپرست حق‏گرا، و او از مشركان نبود
وَمَنْ يَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ

و هر كس به خدا تمسّك جويد، قطعاً به راه مستقيم هدايت شده است.

أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ ﴿٦٠﴾وَأَنِ اعْبُدُونِي هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ»
اى فرزندان آدم! آيا به شما سفارش نكردم كه شيطان را مپرستيد كه او بى‏ترديد دشمن آشكارى براى شماست؟ و سفارش نكردم كه مرا بپرستيد چون اين راهى است مستقيم،

و همانا شيطان گروه بسيارى از شما را گمراه كرد، آيا تعقّل نمى‏كرديد [كه پيروانش به چه سرنوشت شومى دچار شدند؟ ] «۶۲» اين است دوزخى كه به شما وعده مى‏دادند.

به ما امر شده که روزی ده بار در نماز بگوییم:

«اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ ﴿٦﴾صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ
ما را به راهِ مستقيم هدايت فرما.«۶» راه كسانى [چون پيامبران، صدّيقان، شهيدان و صالحان كه به خاطر نشان دادن

شايستگى]نعمتِ[ايمان و عمل خالص و اخلاق حسنه به آنان]عطاكردى، آن [انسان‏هاى والایى] كه نه مورد خشم تواند و نه گمراهان.
امام علی(ع) در تفسیر «اهدنا الصراط المستقیم» فرموده اند: خداوندا توفیقاتی را که در گذشته بر ما ارزانی داشتی و به برکت آن تو را اطاعت کردیم همچنان ادامه ده تا در آینده عمرمان نیز تو را اطاعت کنیم.

«صراط مستقیم همان راهی است که با فطرت انسان سازگار است».

امام صادق(ع) در تفسیر صراط مستقیم فرمودند: یعنی خداوندا ما را بر راهی که به محبت تو می رسد و به بهشت واصل می گردد و مانع از پیروی هوس های کشنده و آرای انحرافی و هلاک کننده است ثابت بدار.
«میانه روی در تمام امور دستور شریعت اسلام است؛ چراکه اسلام، دین اعتدال است».

صراط مستقیم، اعتقاد دقیق است؛ اعتقاد به خداوند و عدل خدا به گونه ای که این اعتقاد موجب شود انسان عادل گردد.

در اهدنا الصراط المستقیم از خدا تقاضای هدایت می کنیم، و خداوند راه هدایت را در قرآن قرار داده است. قرآن «هدی للناس» است و خداوند آن را برای همۀ مردم نازل فرمود اما برای رسیدن به شناخت و معرفت اسماء الله در قرآن به کسب معرفت و توجهی خاص نیاز است. مثلا اهدنا یعنی ما را هدایت کن، آن کسی که هدایت می کند «هادی» است.

راغب در مفهوم هادی آورده است: هادی اسم فاعل از ماده هدایت است. او می گوید: هدایت یعنی راهنمایی ودلالتی که همراه با لطف و دقت باشد. این جا نکته ای هست؛ «راهنما با لطف و دقت» یعنی واقعا می‌خواهد راهنما باشد.

برای مثال، گاهی آدرسی را از کسی می پرسی، اشاره می‌کند به فلان جا، اما گاهی کسی دستت را می‌گیرد و تو را به همان آدرس می‌برد. مفهوم اسم هادی آسان است و کلمه هادی یعنی هدایت کننده.

«هادی» مطلق خداوند است ولی این که تجلی «اسم هادی» به چه صورت است؟ قرآن ما را راهنمایی می کند.

یکی از اسماء خداوند، هادی است

در قرآن ۱۵۰ اسم از اسماء‌الحسنی ذکر شده و اسم «هادی» یکی از اسماء خداوند است.
در دعای جوشن می خوانیم: یا «معافی یا هادی» و در دعای مجیر: «سبحانک یا هادی» و جزء ۹۹ اسم می باشد که دو بار در قرآن آمده است.

در قرآن بعضی از اسماء با اسم دیگری ذکر شده اند. اسم هادی هم در دو آیه، یکی به اضافۀ رب(کفی بربک هادیا) و در آیه‌ای دیگر به اضافۀ الله آمده «ان الله هادی الذین آمنوا الی صراط مستقیم» بنابراین اسم هادی یعنی هدایت کننده. [اما در این آیه شرطی دارد!] آنان که ایمان آوردند. به چه چیزی هدایت می کند؟ «به صراط مستقیم».

«هادی همان هدایت کننده ای است که تو را به مقصد می رساند». با تجلی اسم هادی، به وسیلۀ قرآن و کتابی که هادی است، و با سعی و کوشش که انسان خود را تحت آن هدایت قرار دهد. به اندازه ای که انسان سعی کند تحت آن اسم قرار گیرد، تجلی آن اسم در او بیش‌تر می‌شود و هدایت می یابد.

پس، هادی یکی از اسماء خداوند است و درباره این‌که خداوند به چه چیزی هدایت می‌کند گفتیم که خداوند راهی را برای رسیدن به معرفت و لقاء الله، و رسیدن به تکامل و هدف خلقت، قرار داده است «به نام صراط مستقیم» و به ما هم دستور داده شده که هر روز در نماز لااقل ده مرتبه بگوییم «اهدنا الصراط المستقیم».

هدایت خداوند برای همه موجودات است، به منظور رسیدن به تکاملی که برای آن خلق شده اند؛ با این همه چون انسان مختار است، نیاز بیش‌تری دارد که خود را تحت تجلی اسم هادی قرار دهد.