راه مستقیم مراتب و مراحلی دارد
حتی کسانی که در راه حق هستند، مانند اولیاء خدا، لازم است برای ماندن در راه و زیاد شدن نور هدایت، دعا کنند: «والذین اهتدوا زادَهم هدی» زیرا کسی که می گوید: «الحمدلله رب العالمین الرحمن الرحیم…» مراحلی از هدایت را پشت سر گذاشته است، بنابراین در خواست او، هدایت به مرحله بالاتری است.
راه مستقیم، همان راه میانه و وسط است؛ حضرت علی(ع) می فرماید:
«الیمین و الشمال مضلّة و الطریق الوسطی هی الجاده» انحراف به چپ و راست، گمراهی و راه وسط، جاده هدایت است.
یعنی میانه روی و اعتدال، و دوری از هر گونه افراط و تفریط، چه در عقیده و چه در عمل. گاهی کسی در عقاید از راه خارج می شود و گاه در عمل و اخلاق.
کسانی رهبران الهی را مانند مردم عادی می دانند، و گروهی آن بزرگواران را در حد خدا میپندارند! یکی زیارت امامان معصوم را بدعت می داند، و دیگری حتی به درخت و دیوار، متوسل شده و ریسمان می بندد. یکی از خلق جدا می شود و دیگری حق را فدای خلق می کند. اینگونه اعمال و رفتارها انحراف از مسیر مستقیم هدایت است.
جالب اینکه ابلیس هم در همین صراط مستقیم به کمین می نشیند:
قَالَ أَنْظِرْنِي إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ ﴿١٤﴾ قَالَ إِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرِينَ (١٥) قَالَ فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ(۱۶)
گفت: مرا تا روزى كه [مردگان] برانگيخته شوند، مهلت ده. «۱۴» خدا فرمود: البته تو از مهلت يافتگانى.«۱۵» گفت: [اكنون كه به كيفر تكبرم] مرا به راه شر و فساد انداختى، يقيناً بر سر راه مستقيم تو [كه رهروانش را به سعادت ابدى مىرساند] در كمين بندگانت خواهم نشست.
و خداوند فرمود: قطعاً هر كه از آنان از تو پيروى كند، بىترديد جهنم را از همه شما لبريز خواهم كرد: «لَمَنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْكُمْ أَجْمَعِينَ».
البته شیطان فقط وسوسه می کند و قدرت دیگری ندارد: «فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطَانُ»